ALPULLU KÖPRÜSÜ Trakya’da Alpullu-Hayrabolu yolunda Ergene üzerinde kurulmuş taş köprü.
Müellif: Semavi Eyice
Alpullu İstasyonu’nun yanındaki bu köprünün üzerinde kimin tarafından yaptırıldığını belirten bir kitâbe olmamakla beraber, Mimar Sinan’ın eserlerini bildiren Tezkiretü’l-bünyân’da ve aynı mahiyetteki diğer tezkirelerde Sinanlı’da Mehmed Paşa Köprüsü olarak kaydedildiğine göre, bânisinin XVI. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu ve Rumeli’de pek çok hayrat yaptıran Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa olduğu tahmin edilmektedir.
Köprünün Alpullu-Hayrabolu arasındaki ikinci derecede bir yol üzerinde yapılmış olmasının Sokullu Mehmed Paşa’ya karşı bazı çevrelerde duyulan hasetten ileri geldiğini iddia eden E. Egli’nin bu görüşünü C. Çulpan çürütmekte ve Alpullu Köprüsü’nün, Marmara kıyısında önemli bir iskele olan Tekirdağ’ı İstanbul-Lüleburgaz-Edirne’den batıya uzanan ana menzil yoluna bağlayan yol üzerinde kurulduğuna işaret etmektedir. Önemli bir bağlantı yolu üstünde inşa edilen Alpullu Köprüsü, Sokullu Mehmed Paşa’nın 1564-1579 yılları arasındaki sadâreti sırasında yapılmış olmalıdır. Mimar Sinan’ın en güzel eserlerinden biri olarak kabul edilen köprü 400 yılı aşkın bir süreden beri kullanılmaktadır. Fakat yakın tarihlerde inşa edilen bazı yapı ve tesislerin tam köprünün başına yerleştirildikleri ve bu değerli tarihî eserin çevresini bozdukları görülmektedir.
Çok itinalı bir işçilikle muntazam işlenmiş taşlardan yapılan Alpullu Köprüsü 123,80 m. uzunlukta olup beş gözlüdür. Ortadaki büyük gözün kemer açıklığı 20,05 metredir. Yan gözler 13,15 ve 11,99 m., en dış küçük gözler ise 6,75 ve 4,70 m. açıklığa sahiptir. Gözlerin aralarında kalan değişik ölçülerdeki ayaklarda, dışarı taşkın sel yaranların içlerine dar ve küçük gözler açılmıştır. Köprülerin hemen hepsinde görülen klasik mahmuz ve sel yaranların yerine böyle açık menfezler yapılması, Mimar Sinan’ın Ergene suyunun akıntı özelliklerini göz önünde tutarak ortaya çıkardığı bir teknik buluş olmalıdır. Köprünün orta kemeri üstünde beş taş konsolun varlığı, burada evvelce bir kitâbe köşkünün olabileceği ihtimalini akla getirir. İki yanda 1,10 m. yükseklikte taş korkuluklar uzanır. Ayrıca başlarda 1,89 m. yüksekliğinde yeni taştan yontulma babalar vardır.
Kilit taşlarındaki kabartma rozetler dışında hiçbir süslemeye sahip bulunmayan Alpullu Köprüsü, Osmanlı devri Türk mimarisi köprücülüğünün güzel nisbetleri ve teknik özellikleri bakımından en önemli eserlerinden biri sayılmaktadır. Bundan dolayı Türk sanat tarihine “anıt köprü” olarak geçmiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Evliya Çelebi, Seyahatnâme, VII, 779.
Rıfkı Melûl Meriç, Mimar Sinan, Hayatı ve Eseri, Ankara 1965 (çeşitli tezkirelerin metinleri).
Orhan Bozkurt, Mimar Sinan’ın Köprüleri, İstanbul 1952, s. 71-79, lv. 18-22, rs. 64-73.
E. Egli, Sinan: Der Baumeister Osmanischer Glanzzeit, Zürich-Stuttgart 1954, s. 54-55.
Cevdet Çulpan, Türk Taş Köprüleri, Ankara 1975, s. 140-142, rs. 86/1-2.
Gülgün Tunç, Taş Köprülerimiz, Ankara 1978, s. 172-173.
Aptullah Kuran, Mimar Sinan, İstanbul 1986, s. 402, nr. 465.
Kâzım Şeşen, “Sinan’ın Yaptığı Köprüler”, Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri (nşr. Sadi Bayram), İstanbul 1988, I, 434.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 530 numaralı sayfada yer almıştır.