SÛZÎ

Sivas’ta doğdu. Adı Ahmed’dir. Halvetiyye tarikatının Şemsiyye kolunun kurucusu Şemseddin Sivâsî’nin (ö. 1006/1597) torunlarındandır. İlmî ve tasavvufî bir çevrede iyi bir eğitim alarak yetişti. Dinî bilgileri Hâdimî’den, tasavvufla ilgili bilgileri Şeyh Abdülmecid Efendi’den öğrendi. 1198’de (1784) hacca gitti. Sivas’a dönüşünden sonra Şemsî Dergâhı’nda postnişin oldu. Sûzî 1246 (1830) yılında Sivas’ta vefat etti ve Sivas Meydan Camii’ndeki Şemseddin Sivâsî Türbesi’ne defnedildi. Yusuf Akyurt’un Sivas Şehri (Resimli Türk Abideleri) adlı eserinde (XVII, şekil 53) mevcut Kara Şemseddin Sivâsî Türbesi krokisine göre 18 numaralı mezar Sûzî Ahmed Efendi’ye aittir. Divanında yer alan, Halvetiyye tarikatı silsilesini anlattığı bir manzumede (s. 22) kendisinin Şemseddin Sivâsî’den sonra yedinci şeyh olduğunu ve Şeyh Abdülmecid Efendi’den el aldığını belirtmektedir.

“Sûzî” mahlasını kullanan şairin şiirlerinde pek başarılı olduğu söylenemez. Nitekim kendisi de divanın sonunda yer alan uzunca bir manzumesinde, “Gerçi nâmevzun mühmel çokdurur bunda kelâm” mısraı ile şiirlerinin sanat değerinin fazla olmadığını ifade etmiş, İbnülemin Mahmud Kemal de, “Kişi noksânını bilmek gibi irfân olmaz” sözüyle bu kanaate iştirakini belirtmiştir. Manzumelerinden bir kısmı ilâhi olarak bestelenmiştir.

Eserleri. 1. Divan. Müstezad nazım şekliyle yazılmış iki, kaside şeklinde bir münâcât ve iki na‘tla başlayan divanda daha sonra tasavvufî şiirler yer almaktadır. 192 sayfadan ibaret divan Şemseddin Sivâsî’nin mevlidinden seçilmiş bölümlerin de ilâvesiyle Mehmed Eşref Efendi tarafından bastırılmıştır (bk. bibl.). Çeşitli yazma nüshaları bulunan eser üzerinde (Kaplan, I/1 [1994], s. 42) Ayşe Ulusoy Suzi Divanı (Tenkitli Neşir) (2004, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü) ve Metin Ceylan (1999, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü) yüksek lisans çalışması yapmışlardır. 2. Sülûknâme. Tarîkatnâme adıyla da bilinen eserde sülûk ve tarikat âdâbından bahsedilmektedir. Mensur olup içinde yer yer manzum kısımlar da bulunan eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde üç nüshası tesbit edilmiştir (Osman Huldi Öztürkler, nr. 63/14; Hacı Mahmud Efendi, nr. 3131/2; Mihrişah Sultan, nr. 198/1). 3. Pendnâme. Tasavvufî nasihatlerden ibaret olan doksan altı beyitlik mesnevide zâhir ve bâtın ilminden, mücâhededen, kötü huylardan arınmaktan vb. hususlardan bahsedilmektedir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki yazması mevcuttur (Osman Huldi Öztürkler, nr. 63/7; Mihrişah Sultan, nr. 198/2). Manzumenin tenkitli neşrini bir makale halinde yayımlayan Mahmut Kaplan (bk. bibl.) matbu bir nüshası daha olduğunu bildirmektedir. Eser ayrıca Alim Yıldız tarafından yayımlanmıştır (bk. bibl.). Kaynaklarda Sûzî’nin Kasîde-i Bür’e Tercümesi adlı bir eserinden daha bahsedilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA
Sûzî, Divan, İstanbul 1290; Osmanlı Müellifleri, I, 89; İbnülemin, Son Asır Türk Şairleri, III, 1743-1744; Îżâḥu’l-meknûn, I, 509; Yusuf Akyurt, Sivas Şehri (Resimli Türk Abideleri), TTK Ktp., Latin Harfli Yazmalar, nr. 594, XVII, şekil 53; Alim Yıldız, Sivaslı Şairler Antolojisi, İstanbul 2003, s. 42-45; a.mlf., “Ahmed Sûzî ve Pendnâmesi”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu (21-25 Mayıs 2007), Sempozyum Bildirileri, Sivas 2007, II, 353-360; Mahmut Kaplan, “Ahmed Sûzî ve Pendnâmesi”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, I/1, Van 1994, s. 41-52; “Ahmed Sûzi Efendi”, TDEA, I, 75.