Burcu Doğan. Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki mezar taşları. Yüksek lisans tezi (2009)

Burcu Doğan. Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki mezar taşları. Yüksek lisans tezi. Edirne: T.C. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, IX+915 s.

Özet

Mezar taşları başına dikildikleri mezarın yerini belli eden basit birer taş parçası olmanın ötesinde her detayı ile dönemini anlatan, bünyesinde bulundurduğu yazı ve süsleme kompozisyonlarıyla, sanat tarihi başta olmak üzere birçok bilim dalının ana kaynakları arasında yer almışlardır. Mezar taşları yapıldıkları çevrenin ve devrin inançlarının, adetlerinin, sanat geleneklerini, tabii, iktisadi ve sosyal şartlarının ortak ürünüdür.Hazırlamış olduğumuz bu çalışmada, Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresinde bulunan mezar taşlarının tamamı, malzeme, mezar ve mezar taşı formları, başlıklar, süsleme, kitabeler gibi konular bakımından incelenmiştir.Yapılan çalışmalar sonucunda 380 adet mezar tespit edilmiştir. Mezarlardaki mevcut mezar taşlarının tamamı katalog bölümünde hazırlanan gözlem fişleri doğrultusunda detaylı biçimde incelenmiştir. Mevcut mezarlarda bulunan mezar taşları baş ve ayak taşı olarak ayrıldığında incelenen taş sayısı 395 adettir. Toplam 280 adet olan baş taşlarında 116 adeti kadınlara, 164 adeti erkeklere aittir. Ayak taşı sayısı ise 111 tanedir. Baş ve ayak taşı mevcut olan mezar sayısı ise 17 tanedir. Kimliği belirlenemeyen 4 mezar taşı bulunmaktadır.İncelemiş olduğumuz mezar taşları 15.yy.’ dan 20.yy’ a uzanan geniş bir zaman dilimini kapsamaktadır.Hazirede yer alan mezar taşlarından 40 tanesinde kum taşından, 33 tanesinde kireç taşından geri kalan örneklerin tamamında ise mermerden yapılmıştır. Mezar taşlarında yazı veya bezeme olmak üzere yapılan uygulamalarda kazıma-oyma ve kabartma teknikleri kullanılmıştır.Yaptığımız çalışma sonucunda Gazi Mihal Camisi Haziresi’nde toplam dört çeşit mezar tipi tespit edilmiştir.Mezar taşlarının form özellikleri bakımından tipolojisi değerlendirilirken başlıklı olup olmamaları ve gövde biçimleri dikkate alınarak oluşturulan form tipleri itibariyle gruplandırılmıştır. Ayrıca erkek baş taşları, kadın baş taşları ve ayak taşları ayrı olarak değerlendirilmiştir. Erkek mezar taşlarında dört, kadın mezar taşlarında üç, ayak taşlarında ise dört farklı form tipi belirlenmiştir.Mezar taşlarında kullanılan başlıklar ayrı bir bölüm olarak değerlendirilmiştir. Değerlendirilme yapılırken kadın ve erkek mezar taşlarında kullanılan başlıklar ayrı olarak incelenmiştir. İncelemiş olduğumuz mezar taşından 149 tanesinde başlık kullanılmıştır. Bu başlıklardan 127 tanesi erkek, 22 tanesi kadın baş taşlarında yer almaktadır. Erkek mezar taşlarında 15, kadın mezar taşlarında ise üç farklı başlık çeşidi kullanılmıştır.İncelemiş olduğumuz mezar taşlarından 75 tanesinde süslemeye yer verilmiştir. Süslemeye sahip olan bu mezar taşlarından 45 tanesi baş taşı 30 tanesi ayak taşıdır. Hem baş hem ayak taşında süsleme bulunan örnek sayısı ise 11’dir. Mezar taşlarında yer alan süslemeleri oluşturan konular; bitkisel, geometrik, nesneli ve mimari elemanlar olmak üzere dört ana başlıkta toplanmıştır. Süsleme konuları dâhilinde seçilen motifler ayrı birer başlık halinde ve alfabetik sıra ile ele alınıp, hazirede yer alan örnekleri ile birlikte incelenmiştir.Gazi Mihal Camisi haziresinde incelemiş olduğumuz mezar taşlarından 287 tanesinde kitabe bulunmaktadır. Mezar taşlarında yer alan kitabelerde sülüs, talik, celi sülüs, celi talik, nesih, rika olmak üzere altı yazı çeşidi kullanılmıştır. Örneklerin tamamında kitabeler oyma ve kabarma tekniğiyle işlenmiştir.Edirne Gazi Mihal Camisi haziresinde incelemiş olduğumuz mezar taşlarında geçen bayan isimleri, erkek isimleri, meslek isimleri ve sülale adları taş numaralarıyla birlikte oluşturulan tablolarda verilmiştir.

Abstract

Tombstones are not only pieces of rock that indicate the place of graves but are also amongst the main resources of many academic disciplines, especially History of Art through their epitaphs, ornamental compositions and structural details that express the period they belong. Tombstones are the common output of the natural, economical and social conditions; customs, artistic traditions and religious faith of the historical period and surroundings they are made into.In this study all of the tombstones in the cemetery of Edirne Gazi Mihal Mosque are examined according to their materials, tomb and tombstone forms, capitals, ornaments and epitaphs.380 tombs are detected in our field research. All of the standing tombstones are examined comprehensively through observation cards presented in the catalogue chapter. The overall number of tombstones subjected to this study is 395 when they are counted separately as head and foot stones. 116 of the head stones belong to women and 164 to men in a total of 280. Number of foot stones is 111. There are 17 tombs with both head and foot stone. 4 of the tombs could not be identified. Tombstones subjected to this study span a long period of time from 15th to 20th century. 40 of the tombstones in the cemetery are made of sandstone, 33 are of limestone and rest are of marble. Scraping-engraving and relief techniques are used in inscriptional and ornamental details on the stones.4 types of tombs are identified through our research in the cemetery of Edirne Gazi Mihal Mosque.Through the typological evaluation tombstones are classsified into groups according to their structural forms and whether they have capitals or not. Also male head stones, female head stones and foot stones are studied separately. As formal typology 4 types in male head stones, 3 types in female head stones and 4 types in foot stones are identified. 75 of the tombstones are ornamented. 45 of these are head stones and 30 of are foot stones. Tombs with ornament both on head and foot stone is 11. Ornaments are classified into four main groups: Plant-like, geometrical, with objects and with architectural elements. Selected ornamental motifs are studied together with the examples from the cemetery in alphabetical order.287 of the tombstones in the cemetery of Gazi Mihal Mosque are with epitaphs and 6 different calligraphic styles are identified on them, which are: Sülüs, talik, celi sülüs, celi talik, nesih and rika. In all examples epitaphs are incised by engraving and relief techniques. Names, family names and professions mentioned in the epitaphs are given on charts in numerical order of the tombstones.