ŞEBRÂMELLİSÎ

997 veya 998 (1590) yılında Mısır’ın Garbiye vilâyetinde Şebrâmellis’te (Şübrâmillis) doğdu. Üç yaşında iken yakalandığı çiçek hastalığı yüzünden gözlerini kaybetti. Buna rağmen Kur’an’ı ezberledi. 1008’de (1599) babasıyla gittiği Kahire’de Şeyhülkurrâ Abdurrahman b. Şehâde el-Yemenî’den eş-Şâṭıbiyye ve et-Teysîr tarikiyle kırâat-i seb‘a üzere ve tekrar eş-Şâṭıbiyye tarikiyle kırâat-i aşereye göre Kur’an’ı baştan sona kadar okudu. Muhammed Abdürraûf el-Münâvî, Nûreddin ez-Zeyyâdî, Sâlim b. Hasan eş-Şebşîrî, Nûreddin el-Halebî, Fahreddin eş-Şenevânî, Süleyman el-Bâbilî, Şehâbeddin el-Guneymî, Ali el-Üchûrî, Şehâbeddin Ahmed b. Halîl es-Sübkî ve İbrâhim el-Lekānî gibi âlimlerden çeşitli alanlarda dersler alıp çok yönlü yetişti; Şâfiî fıkhı, usûl-i fıkıh, tarih ve kıraat alanlarında otorite haline geldi. Öğrenim gördüğü Ezher’de ders verdi. Zeynelâbidîn b. Muhyiddin el-Ensârî, Şerefeddin b. Zeynelâbidîn el-Ensârî, Muhammed el-Buhûtî, Abdurrahman el-Mahallî, Abdülkādir el-Bağdâdî, Kûrânî, İbnü’l-İmâd, İbrâhim b. Muhammed el-Birmâvî, Ahmed b. Muhammed el-Bennâ ed-Dimyâtî, Ebû Sâlim el-Ayyâşî, Ahmed b. Muhammed el-Hamevî, Abdülganî en-Nablusî ve Abdülbâkī b. Yûsuf ez-Zürkānî gibi şahsiyetlere hocalık yaptı. 18 Şevval 1087’de (24 Aralık 1676) vefat etti. Şebrâmellisî’nin genellikle hâşiye mahiyetinde yazdığı pek çok eserden bir kısmı kaybolmuştur.

Eserleri. 1. Ḥâşiye ʿalâ Nihâyeti’l-muḥtâc. Şemseddin er-Remlî’nin Nihâyetü’l-muḥtâc ilâ şerḥi’l-Minhâc adlı eserinin hâşiyesidir (I-VIII, Bulak 1292; Kahire 1286, 1304, 1357, 1389/1969, 1404/1984). 2. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-Varaḳāt. İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin fıkıh usulüne dair el-Varaḳāt adlı eseri için Celâleddin el-Mahallî’nin kaleme aldığı şerhe İbn Kāsım el-Abbâdî tarafından yazılan Şerḥu’l-Varaḳāt’ın hâşiyesidir (yazmaları için bk. Abdullah Muhammed el-Habeşî, III, 2132). 3. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi İbni’l-Ḳāsım. Ebû Şücâ‘ el-İsfahânî’nin Şâfiî fıkhına dair el-Muḫtaṣar (et-Taḳrîb, Ġāyetü’l-iḫtiṣâr) adlı kitabına İbn Kāsım el-Gazzî tarafından yazılan Fetḥu’l-ḳarîbi’l-mücîb fî şerḥi elfâẓi’t-Taḳrîb (el-Ḳavlü’l-muḫtâr fî şerḥi Ġāyeti’l-iḫtiṣâr) adlı şerhin hâşiyesidir (yazma nüshaları için bk. a.g.e., II, 1262). 4. Ḥâşiye ʿalâ Eşrefi’l-vesâʾil. İbn Hacer el-Heytemî’nin Tirmizî’nin eş-Şemâʾilü’n-nebeviyye’si için kaleme aldığı Eşrefü’l-vesâʾil ilâ fehmi’ş-Şemâʾil adlı şerhin hâşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., II, 1107). 5. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-Muḳaddimeti’l-Cezeriyye. İbnü’l-Cezerî’nin Muḳaddime fi’t-tecvîd (el-Muḳaddimetü’l-Cezeriyye) adlı eseri üzerine Zekeriyyâ el-Ensârî’nin yazdığı ed-Deḳāʾiḳu’l-muḥkeme fî Şerhi’l-Muḳaddime adlı şerhin hâşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., II, 747). 6. Ḥâşiye ʿale’l-Mevâhibi’l-ledünniyye (Teysîrü’l-meṭâlibi’s-seniyye bi-keşfi esrâri’l-Mevâhibi’l-ledünniyye). Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî’nin Hz. Peygamber’in hayatına ve şahsiyetine dair kaleme aldığı eserin hâşiyesidir (yazmaları için bk. Karatay, III, 272-274; Abdullah Muhammed el-Habeşî, III, 1972). Bazı kaynaklarda bu eser şerh olarak da anılmaktadır. 7. Ḥâşiye ʿalâ Tuḥfeti’l-muḥtâc. İbn Hacer el-Heytemî’nin fıkıhla ilgili eserinin hâşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., III, 1923).

BİBLİYOGRAFYA
Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1897; Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, II, 199, 203, 223, 287, 358, 406; III, 174-177; Kādirî, Neşrü’l-mes̱ânî, II, 219; Brockelmann, GAL, II, 420; Suppl., I, 681; II, 443; Îżâḥu’l-meknûn, II, 54, 543, 704; Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 761; Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 200-201; Karatay, Arapça Yazmalar, III, 272-274; Cezzâr, Medâḫilü’l-müʾellifîn, II, 763; Sâlihiyye, el-Muʿcemü’ş-şâmil, III, 357-358; Hüseyin b. Kāsım b. M. en-Nuaymî – Hamza b. Hüseyin b. Kāsım en-Nuaymî, İstidrâkât ʿalâ Târîḫi’t-türâs̱i’l-ʿArabî, Cidde 1422, VI, 241; Abdullah Muhammed el-Habeşî, Câmiʿu’ş-şürûḥ ve’l-ḥavâşî, Ebûzabî 1425/2004, II, 747, 1107, 1262; III, 1923, 1972, 2132; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, Ankara 2006, s. 227; a.mlf. – Fuâd ez-Zâkirî, “Şebrâmellisî”, Mv.AU, XIV, 176-179.