SEYDA, Muhammed Nurullah

Cizre’de doğdu. Nakşibendî-Hâlidî şeyhi Muhammed Said Seyda’nın oğludur. Ailesi aslen Mardin’in Dargeçit ilçesinin Kureyşa köyündendir. Annesi Tayyibe Hanım, Gabar dağının zirvelerinde bulunan ve Güneydoğu bölgesinde yaptıkları medrese ve tekke hizmetlerinden dolayı “Basret şeyhleri” olarak tanınan aileden Şeyh Celâleddin Efendi’nin kızıdır. Muhammed Nurullah dinî ilimleri babasından, babasının talebesi Fahreddin Arnâsî (Yıldız) ve Abdurrahman Erzen gibi medrese hocalarından öğrendi. Nakşibendî-Hâlidî hilâfetini babasından, medrese icâzetini Fahreddin Arnâsî’den aldı. Babasının 1968’de vefatından sonra henüz yirmi yaşında iken Cizre’deki medrese ve tekkenin başına geçti. Kendisi de babası gibi kışları Cizre’de, yazları Serdahl (Bağlarbaşı) köyündeki medrese ve tekkede ilim ve irşad faaliyetlerine devam etti. Yaklaşık kırk kişiye medrese icâzeti, Suriyeli Seyyid Ma‘rûf, İsmetullah Beşîrî, Muhammed Düzgün ve kendisinden sonra postnişin olan kardeşi Ömer Faruk Seyda’nın da aralarında bulunduğu dokuz kişiye hilâfet verdi. 12 Mayıs 1985 tarihinde Nusaybin-Kızıltepe yolunda geçirdiği trafik kazası sonucu öldü, mezarı Cizre’de babasının kabrinin de bulunduğu aile mezarlığındadır. 1980’li yılların ortalarına kadar kimsesizlerin barındığı, aşiretler arası sorunların çözüldüğü, kandil gecelerinde 5000 kişiye kadar varan kalabalıkların ziyaret ettiği Serdahl Medresesi ve Dergâhı bölgede meydana gelen olaylar yüzünden 1994’te boşaltıldı. Bugün medrese ve dergâh onarılarak faal hale getirilmeye çalışılmaktadır. Cizre’nin Kale mahallesinde bulunan Şeyh Seyda Camii ve Dergâhı ise halen bölge halkının büyük saygı duyduğu bir ilim ve irfan merkezi olarak devam etmektedir.

Eserleri. 1. Esrârü’t-taṣavvuf (trc. İbrahim Öztürk, Tasavvufun Sırları, Bursa, ts.). 2. Büzûr ve Ḥaḳāʾiḳ (İstanbul 1989, trc. Abdullah Yücel, Çekirdekler ve Gerçekler, Bursa, ts.). 3. Cemʿu’l-cevâmiʿ (Kamışlı 1389). Fıkıh, tefsir ve hadis usulüne dairdir. 4. Ḫulâṣâtü’t-Telḫîṣ (1388). Meânî ve bedî‘ ilmi hakkındadır. 5. Ṭanînü’ṭ-ṭabîʿa (trc. Abdurrahman Erzen, Tabiat Çınlıyor, Bursa, ts.). 6. Risâle-i Ḳalle Delle. Şiirlerinden seçmeleri ihtiva eder. 7. Ḥizbü’t-tecelliyyât (Kamışlı 1389). Âdâb ve evrâd-ı tarîkatla bazı sûfîlerin salavatına dairdir.

BİBLİYOGRAFYA
Muhammed Nurullah Seyda, Tasavvufun Sırları (trc. İbrahim Öztürk), Bursa, ts. (Elvan Ajans), s. 172-183; Muhammed Şefîk ez-Zîbârî, el-Aḥvâlü’d-dürriyye ve’l-aḫbârü’l-miskiyye fi’s-silsileti’z-Zîbâriyye, Musul 1935, s. 77-91; Mehmet Çağlayan, Şark Ulemâsı, İstanbul 1996, s. 228-229; Muhammed Göksu, “Muhammed Nurullah Seydâ el-Cezeri (1949-1985)’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Tasavvuf Anlayışı”, Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu (14-16 Mayıs 2010), Sempozyum Bildirileri (ed. M. Nesim Doru), Ankara 2010, s. 647-661; Yunus Cengiz, “Muhammed Nurullah Seydâ’nın Doğa Okuması: Tanînu’t-Tabî’a Eseri Üzerine”, Bilim Düşünce ve Sanatta Cizre (ed. M. Nesim Doru), İstanbul 2012, s. 271-278; İbrahim Baz, “Güneydoğu’da Bir İrfan Merkezi: Serdahl Tekkesi ve Külliyesi”, Şırnak Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, II/2, Şırnak 2011, s. 15-36; a.mlf., “Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Hâlid-i Cezerî ve Basret Dergâhı”, Tasavvuf, XIV/32, Ankara 2013, s. 139-167; Abdurrahman Adak, “Seyda, Muhammed Said”, DİA, XXXVII, 21.