MÜDERRİS-i RAZAVÎ

2 Şevval 1313 (17 Mart 1896) tarihinde Meşhed’de doğdu. Babası Horasan’ın önde gelen âlimlerinden Seyyid Mirza Muhammed Bâkır, Âsitân-ı Kuds-i Razavî Medresesi’nde müderristi. Muhammed Takī, ilk derslerini babasından aldıktan sonra öğrenimine Meşhed’deki yeni okullarda başladı. Ardından Rahîmiyye Medresesi’ne girdi, burada İslâmî ve aklî ilimler yanında dil ve edebiyat tahsil etti. Hocaları arasında Mirza Abdülcevâd Edîb-i Nîşâbûrî, Âyetullah Hüseyin-i Kummî ve Âkā Mirza Muhammed Âkāzâde anılır. 1919’da Tahran’a giderek Âyetullah Seyyid Muhammed Tâhir Tünekâbünî ve Mirza Muhammed Tünekâbünî gibi âlimlerin yanında derslerine devam etti. Ardından Sipehsâlâr Medresesi’nde ve Fransızca’yı da öğrendiği Ecole de l’Alliance Française’de okudu. Böylece hem klasik hem modern eğitim alan Muhammed Takī Meşhed’e döndü. Meşhed’e varışından birkaç ay sonra babasının hastalanıp 12 Temmuz 1924’te vefat etmesi üzerine onun yerine Âsitân-ı Kuds-i Razavî’de müderrislik yaptı. 1931’de davet üzerine Tahran’a gitti. Sipehsâlâr Medresesi’nde hocalığa başladı, ayrıca Dârülfünun’da derslere girdi. 1938’de Tahran’daki Aklî ve Naklî İlimler Fakültesi’ne tayin edildi. Bu sırada iki yıl kadar Luġatnâme’nin hazırlanmasında Ali Ekber Dihhudâ’ya yardım etti. 1947’de Tahran Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekanlığına getirildi, bu görevini 1965’e kadar sürdürdü. İki yıl sonra ders vermek için davet edildiği İlâhiyat Fakültesi’ndeki hocalığını rahatsızlığı sebebiyle ancak iki yıl sürdürebildi. Bundan sonraki hayatını telif ve neşirle geçirdi. 16 Kasım 1986 tarihinde Tahran’da vefat etti. Müderris-i Razavî hakkında hazırlanan armağan kitapta Ziyâeddin Seccâdî tarafından hayatı ve eserlerine dair yazılan bir makale yanında Fars edebiyatıyla ilgili otuz makaleye yer verilmiştir.

Eserleri. Telif: Taʿlîḳāt-ı Ḥadîḳatü’l-ḥaḳīḳa (Tahran 1344 hş.); Aḥvâl ve Âs̱âr-ı Ḫâce Naṣîrüddîn-i Ṭûsî (Tahran 1334 hş., 1353 hş., 1370 hş.; Ar. trc. Ali Hâşim el-Esedî, Meşhed 1419); Sâlşümâr-i Veḳāyiʿ-i Meşhed der Ḳarnhâ-yi Pençom tâ Sîzdehom (nşr. Îrec Efşâr, Meşhed 1378 hş.); Meşhed der Âġāz-ı Ḳarn-i Çehârdeh Ḫûrşîdî (diğerleriyle birlikte, nşr. Mehdî Seyyidî, Meşhed 1386 hş.); Risâle-i der ʿİlm-i ʿArûż (Kitâbhâne-i Âsitân-ı Kuds, nr. 726). Neşir: Şems-i Kays Râzî, el-Muʿcem fî meʿâyîri eşʿâri’l-ʿAcem (Tahran 1314 hş., 1335 hş., 1338 hş., 1360 hş.); Nerşahî, Târîḫ-i Buḫârâ (Tahran 1317 hş., 1351 hş., 1363 hş.); Nasîrüddîn-i Tûsî, Esâsü’l-iḳtibâs (Tahran 1327 hş.), Tensûḫnâme-yi İlḫânî (Tahran 1348 hş.), Risâle-i Bîst Bâb der Maʿrifet-i Usṭurlâb (Tahran 1335 hş.), Mecmûʿa-i Resâʾil (Tahran 1335 hş., 1390 hş.); Senâî-yi Gaznevî, Dîvân (Tahran 1320 hş., 1341 hş.), Ḥadîḳatü’l-ḥaḳīḳa (Tahran 1327 hş., 1329 hş., 1359 hş., 1382 hş.), Kârnâme-i Belḫ (Tahran 1334 hş.), Mes̱nevihâ-yı Ḥakîm S̱enâʾî (Tahran 1348 hş.); Evhadüddîn-i Enverî, Dîvân (I-II, Tahran 1337-1340 hş.); Hasan-ı Gaznevî (Seyyid Eşref), Dîvân-ı Seyyid Ḥasan-ı Ġaznevî (Tahran 1328 hş., 1352 hş.); Ebü’l-Hasan Hüseynî-i Ferâhânî, Şerḥ-i Müşkilât-ı Dîvân-ı Enverî (Tahran 1340 hş.); Mirza Muhammed Bâkır Razavî, Şecere-i Ṭayyibe der Ensâb-i Silsile-i Sâdât-ı ʿAleviyye-i Rażaviyye (Meşhed 1384 hş.); Ebü’l-Hasan b. Muhammed Emîn Gülistâne, Mücmelü’t-tevârîḫ (Tahran 1320 hş., 1344 hş.); Ebû Hâtim İsfizârî, Âs̱âr-ı ʿUlvî (Tahran 1319 hş., 1356 hş.). Müderris-i Razavî, ayrıca Abdurrahman el-Hâzinî’ye ait Mîzânü’l-ḥikme adlı eserin Farsça anonim tercümesini Arapça aslı ve konuyla ilgili diğer bazı eserlerle karşılaştırarak neşretmiştir (Tahran 1344 hş.).

BİBLİYOGRAFYA :

Çeşnnâme-i Müderris-i Rażavî (nşr. Seyyid Ziyâeddin Seccâdî), Tahran 1356 hş.; Âgā Büzürg-i Tahrânî, Ṭabaḳātü aʿlâmi’ş-Şîʿa: Nuḳabâʾü’l-beşer fi’l-ḳarni’r-râbiʿ ʿaşer, Meşhed 1404, I/1, s. 197-198, 247; Es̱er-i Âferînân-ı Zindegînâme-i Nâm-âverân-i Ferhengî-yi Îrân (haz. Abdülhüseyin Nevâî v.dğr.), Tahran 1380 hş., V, 197-198; Gencnâme: Heştâd Es̱er ber Güzîde-i İntişârât-i Dânişgâh-ı Tahrân (nşr. Mecîd Cihânî v.dğr.), Tahran 1393 hş., s. 82-83; “Seyyid Muḥammed Taḳī Müderris-i Rażavî”, Râhnümâ-yi Kitâb, IV, Tahran 1353 hş., s. 47-54; “Güftgû: Üstâd Muḥammed Taḳī Müderris-i Rażavî: Büzürg Muʿarrif-i Senâʾî u Ḫâce Naṣîr”, Keyhân-ı Ferhengî, sy. 8, Tahran 1363 hş., s. 3-14.