LEKĀNÎ, Abdüsselâm b. İbrâhim

971 (1563) yılında muhtemelen Kahire’de dünyaya geldi. Babasının doğduğu yerleşim merkezine nisbetle Lekānî diye tanındı. Tahsilini babası İbrâhim el-Lekānî’nin ders halkasında tamamladı, onun önde gelen öğrencileri arasında yer aldı. Necmeddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî, Ebû Abdullah Muhammed b. Sinne ve Ebû Abdullah Muhammed Abdülkādir el-Fâsî gibi âlimlerden ders aldı (Abdülhay el-Kettânî, I, 118, 183; II, 890, 1027). Öğrenimini tamamladıktan sonra ders okutmaya ve eser yazmaya başladı. Babasının vefatı üzerine onun yerine Ezher müderrisliğine getirildi. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Ebû Sâlim el-Ayyâşî, Ebü’l-Esrâr Hasan b. Ali b. Muhammed el-Acîmî ve Ebû Âmir Ahmed en-Nefrâvî gibi isimler bulunmaktadır (Mahlûf, s. 304; Abdülhay el-Kettânî, II, 811). Abdüsselâm el-Lekānî 15 Şevval 1078 (29 Mart 1668) tarihinde Kahire’de vefat etti ve orada defnedildi.

Eserleri. 1. İrşâdü’l-mürîd li-Cevhereti’t-tevḥîd. Babasının Cevheretü’t-tevḥîd adlı manzum akaid risâlesine yine kendisinin yazdığı ʿUmdetü’l-mürîd adlı hacimli şerhin İbrâhim el-Lekānî tarafından konulmuş olan ta‘liklerin müellif tarafından yeniden düzenlenmesi suretiyle meydana getirilmiş bir şerh mahiyetindedir (bk. CEVHERETÜ’t-TEVHÎD).

2. İtḥâfü’l-mürîd li-Şerḥi Cevhereti’t-tevḥîd. İrşâdü’l-mürîd’in genişletilmesiyle ortaya çıkan bir şerh olup Ezher’in lise kısmında ders kitabı olarak okutulmuştur. el-Emîrü’l-Kebîr es-Sünbâvî’nin Ḥâşiye ʿalâ İtḥâfi’l-mürîd adlı eseriyle birlikte basılmıştır (Bulak 1282; Kahire 1300, 1309). İbrâhim el-Bâcürî (Kahire 1279) ve Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd (Kahire 1375/1955) bu şerhe hâşiye yazmışlardır.

3. Fetḥu’l-mecîd li-Kifâyeti’l-mürîd fi’l-kelâm. Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdullah el-Cezâirî’nin Kifâyetü’l-mürîd fi’l-kelâm adlı manzum akaid risâlesine Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî tarafından yazılan el-Menhecü’s-sedîd fî şerḥi Kifâyeti’l-mürîd adlı şerh üzerine yapılmış bir şerhtir. Eser üzerine Dâvûd Ali el-Fâdıl tarafından tenkitli metin neşri mahiyetinde bir doktora çalışması yapıldığı (Rabat 1984) kaydedilmektedir (Répertoire des thèses, s. 13).

4. Tervîḥu’l-fuʾâd bi-mevlidi ḫayri’l-ʿibâd. Mevlid-i nebî konusunun tasavvufî neşve içinde ele alındığı bir eserdir.

5. İbtisâmü’l-ezhâr min riyâżi’l-aḫbâr fî rebîʿi’l-ebrâr bi-mevlidi’l-ḥabîbi’l-muḫtâr.

6. Ḥüsnü’l-beyân fî tefsîri müfredâti’l-Ḳurʾân.

7. Muḳaddime fi’l-ʿışḳ ve’l-maḥabbe.

8. Muḳaddimâtü’l-fuṣûl.

9. ez-Zehrü’l-mens̱ûr (bu eserlerin nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 395-396; Suppl., II, 357, 419).

Abdüsselâm el-Lekānî’nin bunların dışında şu eserlerinin de bulunduğu kaydedilmektedir: Fetḥu’l-vaṣîd li-hidâyeti’l-mürîd, Ḥâşiye ʿalâ Teẕkireti’l-Ḳurṭubî, es-Sirâcü’l-vehhâc bi-şerḥi kıṣṣateyi’l-isrâʾ ve’l-miʿrâc (müellifin hocalarından Necmeddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî’nin isrâ ve mi‘rac hakkındaki eserine yazılan bir şerhtir).

BİBLİYOGRAFYA

Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1501, 1539.

Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, II, 416-417.

Kādirî, Neşrü’l-mes̱ânî, II, 170-172.

Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 304.

Serkîs, Muʿcem, I, 473-474; II, 1592-1593.

Brockelmann, GAL, II, 325-326, 357, 395-396; Suppl., II, 357, 419.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 284; II, 8, 172.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 216, 571.

Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 118, 183; II, 811, 890, 1027.

Répertoire des thèses et mémoires: 1953-1984, Rabat 1987, s. 13.

Cezzâr, Medâḫilü’l-müʾellifîn, III, 1417.

Mevsûʿatü aʿlâmi’l-Maġrib (nşr. Muhammed Haccî), Beyrut 1417/1996, IV, 1548-1549.

Muhammed el-Beşîr Zâfir el-Ezherî, el-Yevâḳītü’s̱-s̱emîne (Ṭabaḳātü’l-Mâlikiyye), Kahire 1420/2000, s. 149-150.