A. Turgut Atasoy tarafından ilk sayısı Kasım 1953’te neşredilen aylık İstanbul dergisinin, yayımına son verdiği Aralık 1956’ya kadar otuz sekiz sayısı çıkmıştır. Düzenli olarak önce kırk sekiz, II. cildin 7. sayısından itibaren kırk sayfa çıkan dergi, her yılbaşında 1. sayıdan başlamak üzere ilki on dört, diğerleri on ikişer sayıdan meydana gelen üç cilt oluşturmuştur. Kapağında çok defa Batılı sanatkârların resim ve heykelleri, iç sayfalarda da Sait Maden, Faruk Geç ve Hüseyin Mumcu’nun desenleri yer almıştır. Hemen tamamı Mehmet Kaplan tarafından yazılan ve çoğu sosyal-kültürel meselelere temas eden başyazıların ilkinde Türkiye’nin yüzyıldan beri bir bocalama içinde olduğu ve toplumun kendi şahsiyetini bulamadığı belirtilerek bu konuda öncülüğün sanatkârlara düştüğü ifade edilmiştir. Dergi genellikle milliyetçi bir çizgi takip etmiş, II. cildin başyazısında asrın felsefe, ilim ve teknik ilerleyişine göz yuman dar ideoloji kalıplarına bağlanmayarak derginin çeşitli sistemler karşısında dengeli ve geniş ufuklu bir arayış ihtiyacıyla yayımlandığı belirtilmiştir.
İstanbul’un her sayısında kendi imzası veya takma adla birkaç yazısı bulunan (otuz sekiz sayıda 116 yazı) Mehmet Kaplan’dan sonra Mümtaz Turhan ve İbrahim Kafesoğlu’nun yazıları ağırlık kazanmaktadır. Başlıca imzalar şiirde Selahattin Batu, Sezai Karakoç, Gökhan Evliyaoğlu, Feyzi Halıcı, Zeki Ömer Defne; hikâyede Saadet Timur, M. Necati Sepetçioğlu, Tarık Buğra, Şevket Arı; dil, edebiyat, tarih ve plastik sanatlarla ilgili yorum ve inceleme yazılarında Mehmet Kaplan, Mümtaz Turhan, İbrahim Kafesoğlu, Âsaf Hâlet Çelebi, Cahit Tanyol, Cahit Okurer, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Kabaklı, Semavi Eyice, Malik Aksel, Annemarie Schimmel; aylık kritik yazılarında Faruk Kadri Timurtaş, M. Orhan Okay ve Turan Alptekin’dir. Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Külebi, Abdülhak Şinasi Hisar, Ömer Faruk Akün ve Nezihe Araz da birkaç şiir ve yazıyla dergide yer almışlardır. Basınla polemiğe pek girmemiş olan dergide çıkan bazı önemli yazı dizileri şunlardır: Âsaf Hâlet Çelebi’nin “Benim Gözümle Şiir Davası” adlı makaleleri, İbrahim Kafesoğlu’nun Türk medeniyeti, Ahmet Kutsi Tecer’in Türk temaşa sanatı tarihi üzerine incelemeleri, Semavi Eyice’nin mimari eserleriyle İstanbul’un tarihini anlatan “Bir Şehrin Hikâyesi” adlı yazıları.
“İstanbul Yayınları” adı altında hemen tamamı tercüme olan on bir kitap da neşretmiş olan İstanbul dergisi kapandıktan sonra Turgut Atasoy aynı kadro ile fikir ağırlıklı aylık Ölçü dergisini çıkarmışsa da (Mart-Haziran 1957) 4. sayıda yayınını tatil etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Şükran Kurdakul, Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, İstanbul 1985, s. 708.
“İstanbul”, TDEA, V, 20-22.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2001 yılında İstanbul’da basılan 23. cildinde, 301-302 numaralı sayfalarda yer almıştır.