İBN ABDÜLBER es-SÜBKÎ

Sübkî ailesine mensup olup 707 yılı Rebîülevvelinde (Eylül 1307) doğdu. Kutbüddin es-Sünbâtî, Zeynüddin el-Ketnânî ve diğer âlimlerden fıkıh, dedesi Sadreddin ile Alâeddin el-Konevî ve amcasının oğlu Takıyyüddin es-Sübkî’den usûl-i fıkıh ve usûlü’d-dîn, Ebû Hayyân el-Endelüsî’den nahiv, Kadı Celâleddin Hatîb el-Kazvînî’den meânî dersleri aldı. Mizzî, Birzâlî, Cezerî, Haccâr ve Hâfız Ebü’l-Abbas ed-Dimyâtî’den hadis okudu. Kendisinden başta oğlu Bedreddin olmak üzere Ebû Hâmid İbn Zahîre, Cemâleddin el-İsnevî, Şerefeddin el-Erzincânî, Şehâbeddin Ahmed b. İbrâhim el-Keşşî el-Hanefî gibi âlimler ders aldılar.

739 (1338) yılında Takıyyüddin es-Sübkî Dımaşk’a kadı olunca onunla birlikte Kahire’den Dımaşk’a giden İbn Abdülber bir süre sonra onun nâibi oldu. Burada Atabekiyye, Zâhiriyye, Berrâniyye, Revvâhiyye ve Kaymeriyye medreselerinde verdiği derslerle şöhreti yayıldı. 759’da (1358) Dımaşk’ta Takıyyüddin’in oğlu Tâceddin es-Sübkî’nin kadılık görevinden ayrılmasının ardından bir ay müddetle Dımaşk kadılığı yaptıktan sonra Trablus kadılığına tayin edildi. 765 (1364) yılında Kahire’ye dönen İbn Abdülber burada İzzeddin İbn Cemâa’nın kadı nâibliğine getirildi. Daha sonra kazaskerlik, kādılkudâtlık, devlet bütçesinden yapılan her türlü alım satım işlerine bakan beytülmâl vekilliği ve nihayet Memlükler’de sultanın savaş vb. sebeplerle devlet merkezinden ayrılması halinde devlet işlerini yürüten, bütün işlemlerde kendi özel imza ve mührünü kullandığı için “es-sultânü’s-sânî” diye anıldığı el-vekâletü’s-sultâniyye (nâibü’s-sultân, niyâbetü’s-saltana) görevlerinde bulundu. 773’te (1371-72) Dımaşk kādılkudâtlığına getirildi ve 777 (1375) yılına kadar bu görevde kaldı. 775 (1373) yılı başlarında ise Gazzâliyye, Âdiliyye ve Nâsıriyye medreselerine müderris, Eşrefiyye Dârülhadisi’ne hoca (şeyh) olarak tayin edildi. Ayrıca ölümünden bir ay önce Emeviyye Camii’nde hatiplik görevine getirildi. İbn Abdülber, bazı kaynaklara göre 777 yılı Rebîülevvel ayında (Ağustos 1375), bazı kaynaklara göre ise 13 Rebîülâhir 777’de (11 Eylül 1375) vefat etti.

İbn Abdülber tefsir, fıkıh, usul, lugat, nahiv ve edebiyat ilimlerindeki geniş bilgisine rağmen çeşitli resmî görevleri sebebiyle eser yazmaya imkân bulamamış, yazmaya başladığı bazı eserleri ise tamamlayamamıştır. Kaynaklarda adı geçen eserleri şunlardır: Şerḥu’r-Ravża (Yahyâ b. Şeref en-Nevevî’nin Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn adlı eserinin şerhi), Muḫtaṣarü’l-Maṭlab (İmam Gazzâlî’nin el-Vasîṭ’inin Necmeddin Ahmed b. Muhammed tarafından yapılmış el-Maṭlab adındaki şerhinin muhtasarı), Şerḥu’l-Ḥâvi’ṣ-ṣaġīr (Abdülgaffâr b. Abdülkerîm el-Kazvînî’nin el-Ḥâvi’ṣ-ṣaġīr adlı eserinin şerhi), Şerḥu Muḫtaṣarı İbni’l-Ḥâcib (Cemâleddin İbnü’l-Hâcib’in el-Muḫtaṣar adlı eserinin yarım kalmış şerhi), Muḫtaṣarü’l-meẕheb (muhtemelen Şâfiî mezhebinin görüşlerinin özetlendiği bir eser). Ayrıca bazı kaynaklarda İbn Abdülberr’in çeşitli şiirlerine de rastlanmaktadır (Safedî, III, 212-214; Süyûtî, I, 153).

BİBLİYOGRAFYA

Safedî, el-Vâfî, III, 210-214.

İbn Kādî Şühbe, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, III, 127-129.

a.mlf., Târîḫ (nşr. Adnân Dervîş), Dımaşk 1977, s. 75, 101, 102, 249, 480, 481, 497.

İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, III, 490-491.

a.mlf., İnbâʾü’l-ġumr, I, 183-185.

İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, XI, 136-137.

a.mlf., el-Menhelü’ṣ-ṣâfî, I, 97, 98, 410, 416; II, 81; III, 332.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, I, 152-153.

İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ḥicâl, II, 130-131.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VI, 253-254.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 625.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, X, 125.

Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VII, 55.

Joseph Schacht, “Sübkî”, İA, XI, 81-82.