İBNÜ’d-DEBBÂĞ, Ebü’l-Kāsım

325’te (937) Kurtuba’da doğdu. Babasının tabaklıkla uğraşması sebebiyle İbnü’d-Debbâğ diye anıldı. İlk öğrenimini memleketinde yaptıktan sonra 345’te (956) tahsil için seyahate çıktı. On beş yıl kadar süren bu yolculuğu sırasında Mısır, Şam ve Hicaz bölgelerini dolaşarak pek çok âlimden istifade etti. Muhammed b. Yûsuf el-Kindî, İbnü’s-Seken, Hamza el-Kinânî, İbn Eşte ve Âcurrî, İbnü’d-Debbâğ’ın sayıları 300’ü bulduğu söylenen hocalarından bazılarıdır. Hadis ilimleri yanında kıraatle de meşgul olan İbnü’d-Debbâğ, Kitâbü’s-Sebʿa’nın müellifi İbn Mücâhid’in talebesi Ebû Bekir Ahmed b. Sâlih el-Bağdâdî’den kıraat okudu. Memleketine döndükten sonra Kurtuba’da hadis okutmaya başlayan İbnü’d-Debbâğ’ın talebeleri arasında kendisinden çok miktarda hadis yazan İbn Abdülber en-Nemerî ile Ebû Amr ed-Dânî ve İbnü’l-Faradî zikredilebilir. Güvenilir bir hadis hâfızı olan, ricâl ve hadislerde görülebilecek illetler konusunda uzman kabul edilen İbnü’d-Debbâğ 17 Rebîülâhir 393’te (23 Şubat 1003) vefat etti; İbn Tağrîberdî ise onu 395 (1005) yılı vefeyâtı içinde zikretmiştir.

İbnü’d-Debbâğ’ın kaynaklarda adı geçen eserleri şunlardır: Müsnedü ḥadîs̱i (eḥâdîs̱i) Mâlik b. Enes; Müsnedü ḥadîs̱i Şuʿbe b. el-Ḥaccâc, Esmâʾü’l-maʿrûfîn bi’l-künâ mine’ṣ-ṣaḥâbe ve’t-tâbiʿîn ve sâʾiri’l-muḥaddis̱în, Kitâbü’l-Ḫâʾifîn; Aḳżıyetü (Ḳażâyâ) Şüreyḥ, Zühdü Bişr b. el-Ḥâris̱, Kitâbü’z-Zühd.

BİBLİYOGRAFYA

İbnü’l-Faradî, Târîḫu ʿulemâʾi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire-Beyrut 1989, I, 250-251.

Humeydî, Ceẕvetü’l-muḳtebis (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire-Beyrut 1989, I, 326-329.

Dabbî, Buġyetü’l-mültemis (Ebyârî), I, 357-359.

İbn Abdülhâdî, ʿUlemâʾü’l-ḥadîs̱, III, 224-225.

Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, III, 1025-1026.

a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XVII, 113-114, 241.

a.mlf., Târîḫu’l-İslâm: sene 381-400, s. 285.

İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb, I, 114-115.

İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 272.

İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, IV, 211.

Süyûtî, Ṭabaḳātü’l-ḥuffâẓ (Ömer), s. 406.

Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb, II, 105.

Bedrân, Tehẕîbü Târîḫi Dımaşḳ, V, 173.