HILL, Donald Routledge

6 Ağustos 1922’de Londra’da doğdu. 1941-1946 yılları arasında The Royal Engineers bünyesinde teğmen olarak Ortadoğu, Kuzey Afrika ve İtalya’da bulundu. 1949’da Londra Üniversitesi’nden mühendislik diploması aldı ve Iraq Petroleum Company hesabına Lübnan, Suriye ve Katar’da proje mühendisliği yaptı. Ardından İngiltere’ye döndü ve 1955’ten emekli olduğu 1984 yılına kadar büyük petrokimya şirketlerinde önemli görevler üstlendi.

İslâm kültürüyle tanışmadan önce Fransızca, Almanca, İspanyolca ve İtalyanca bilen Hill, Ortadoğu’da bulunduğu sırada bunlara konuşulan Arapça’yı da ekleme fırsatı buldu. Daha sonra klasik Arapça’nın inceliklerini öğrenip mühendislik mesleğinin yanı sıra İslâm tarihiyle ilgilenmeye başladı ve Durham Üniversitesi’nden yüksek lisans (1964), Londra Üniversitesi’nden doktora derecesi (1970) aldı; doktora tezi, İslâm fetihlerinin ilk döneminde teknik malzemeler açısından savaşlarda nasıl sonuç alındığı hakkında idi. Özellikle Araplar’ın kuşatma araç-gereçlerinin yetersizliğini farkederek dikkatini mancınıklara çevirdi. Bu amaçla California Üniversitesi’nde bir Ortaçağ teknolojisi uzmanı olan Lynn White Jr. ile temas kurdu ve onun sayesinde Cezerî’nin mekanik (hiyel) ilmiyle ilgili ünlü risâlesini tanıdı (bk. CEZERÎ, İsmâil b. Rezzâz). Bu risâlenin ilmî neşriyle 1974’te The American Society for the History of Technology Dexter ödülünü kazandı ve arkasından Benî Mûsâ’nın Kitâbü’l-Ḥiyel’ini İngilizce’ye tercüme ederek ilim âlemine tanıttı; daha sonra da Ortaçağ’da su saatleri üzerine yazılmış Arapça eserleri ele aldı. UNESCO’nun, hicretin XV. asrı münasebetiyle İslâm teknoloji tarihi hakkında bir kitap yayımlama girişimi çerçevesinde Ahmed Yûsuf el-Hassân ile birlikte bu alandaki ilk kapsamlı eser olan Islamic Technology: An Illustrated History’yi hazırladı (1986). Bir süre sonra da Edinburgh Üniversitesi’nin isteğiyle son müstakil eserini teşkil eden Islamic Science and Technology’yi (1993) kaleme aldı. İlmî hayatı boyunca Londra’daki School of Oriental and African Studies (SOAS) kurumuyla yakın ilişki içerisinde bulunmakla birlikte daima herhangi bir enstitüye bağlı olmaksızın çalışan Hill, İslâm teknoloji tarihi üzerine ortaya koyduğu yedi kitap ve otuz beşe yakın makaleyle Carra de Vaux ve Eilhard Wiedemann gibi şarkiyatçıların başlattığı çalışmalara ciddi katkılar sağladı. Hill 30 Mayıs 1994’te öldü.

Eserleri. 1. The Termination of Hostilities in the Early Arab Conquests (London 1971; doktora tezi).

2. The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices by Ibn al-Razzāz al-Jazarī (Dordrecht 1974; İslâmâbâd 1989). Cezerî’nin Kitâb fî Maʿrifeti’l-ḥiyeli’l-hendesiyye adlı mekanik aletlere dair eserinin İngilizce tercüme ve notlar ilâvesiyle açıklamasıdır.

3. On the Construction of Water-Clocks (London 1976). Su saatleri konusundaki ilk eseridir.

4. The Book of Ingenious Devices (Kitāb al-Ḥiyāl) by the Banū (Sons of) Mūsà bin S̲h̲ākir (Dordrecht 1979; İslâmâbâd 1989). Benî Mûsâ diye tanınan ünlü matematikçi ve mühendis kardeşlerin yazdığı Kitâbü’l-Ḥiyel adlı eserin İngilizce tercümesi ve notlarla açıklamasıdır.

5. Arabic Water-Clocks: es-Sâʿâtü’l-mâʾiyyetü’l-ʿArabiyye (Aleppo/Haleb 1981). Su saatleriyle ilgili olarak Archimedes’e nisbet edilen bir eserle İbn Halef el-Murâdî, Hâzinî, Rıdvân es-Sââtî ve İbn Rezzâz el-Cezerî’nin bu konuya dair eserlerinin tahlilidir.

6. A History of Engineering in Classical and Medieval Times (London 1984). Ortaçağ’ın sonuna kadarki genel mühendislik tarihidir.

7. Islamic Technology: An Illustrated History (Ahmed Yûsuf el-Hassân ile birlikte; Cambridge [Paris 1986, 1988]. Fransızca çevirisi: Sciences et techniques en Islam: Une histoire illustrée [trc. Hachem el-Husseini], Paris 1991). İslâm dünyasındaki makine, inşaat, gemi, savaş, kimya, dokuma, kâğıt, deri, ziraat, gıda, metalürji ve el sanatları teknikleriyle ilgili konuların resim ve çizimlerin de yardımıyla açıklamasıdır.

8. Islamic Science and Engineering (Edinburgh 1993). İslâm bilim ve mühendisliğine dair son kitabıdır (eserlerinin tam listesi için bk. King, V, 299-302).

BİBLİYOGRAFYA

Donald R. Hill, Arabic Water-Clocks, Aleppo 1981, s. 2-3.

a.mlf. – Ahmad Y. al-Hassan, Islamic Technology: An Illustrated History, Cambridge 1988, Önsöz, ayrıca bk. tür.yer.

D. A. King, “In Memoriam: Donald Routledge Hill (1922-1994)”, Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge 1995, V, 297-392.

Sadettin Ökten, “Cezerî, İsmâil b. Rezzâz”, DİA, VII, 505.