FAGNAN, Edmond

Belçika’nın Liège şehrinde doğdu. Buradaki üniversitede hukuk doktorası yaptı ve Paris’te Ecole des Langues Orientales Vivantes’a devam ederek Arapça, Farsça, Türkçe, İbrânîce öğrendi. 1873 yılında Bibliothèque Nationale’in el yazmaları bölümüne girdi; bu arada de Sale’in yönetiminde çıkan Recueil des historiens des Croisades’da Doğu tarihçilerinin yayınlarına katıldı. 1884’te Cezayir’e giderek 1919 yılında emekli oluncaya kadar Ecole des Lettres d’Alger’de Arapça ve Farsça okuttu; bu uzun hizmetinden dolayı 1930 yılında Légion d’Honneur nişanıyla ödüllendirildi. Aynı zamanda İspanya Kraliyet Akademisi ile Madrid Tarih Cemiyeti’nin de üyesi idi ve 1892-1895 yılları arasında Cezayir Tarih Kurumu’nda redaksiyon uzmanı, 1895’ten 1904’e kadar da aynı kurumda genel sekreter olarak görev yaptı.

Eserleri. Fagnan, özellikle İslâm dini ve Kuzey Afrika açısından önem taşıyan çeşitli tarihî ve hukukî metinlerin neşir ve tercümelerine ağırlık vermiş, bu yolla İslâm medeniyetinin Batı’da tanınmasına katkıda bulunmuştur. Eserlerinin başlıcaları şunlardır:

1. Seʿādet Nāmeh (Leipzig 1880). Nâsır-ı Hüsrev’in “Sa‘âdetnâme” adlı şiirinin Farsça metniyle Fransızca tercümesidir.

2. Concordances du manuel de droit de Sidi Khalil (Alger 1889). Tanınmış Mâlikî hukukçusu Halîl b. İshak el-Cündî’nin el-Muḫtaṣar adlı eserinin N. A Perron tarafından yapılan Fransızca tercümesi (Paris 1883) esas alınarak hazırlanmış indeksidir.

3. Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France, Départements, tome XVIII. Alger (Paris 1893). Fransız devlet kütüphanelerinde bulunan el yazmaları toplu katalogunun Cezayir Millî Kütüphanesi’yle ilgili bölümüdür.

4. Histoire des Almohades (Alger 1893). Abdülvâhid el-Merrâküşî’nin el-Muʿcib fî telḫîṣi aḫbâri’l-Maġrib adlı eserinin tercümesidir.

5. Chronique des Almohades et des Hafcides (Constantine 1895). Ebû Abdullah ez-Zerkeşî’nin Târîḫu’d-devleteyn adlı eserinin çevirisidir.

6. L’Afrique septentrionale au XII^e siècle de notre ère (Constantine 1900). XII. yüzyıldan zamanımıza kadar Kuzey Afrika’daki hayatı anlatan eser, müellifi meçhul Kitâbü’l-İstibṣâr fî ʿacâʾibi’l-emṣâr’dan kısaltılarak Fransızca’ya yapılmış bir tercümedir.

7. Annales du Maghireb et de l’Espagne (Alger 1901). İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil fi’t-târîḫ’inin Kuzey Afrika ve İspanya ile ilgili kısımlarının çevirisidir.

8. Histoire de l’Afrique et de l’Espagne, I-II (Alger 1901-1904). İbn İzârî’nin el-Beyânü’l-muġrib adlı eserinin tercümesidir.

9. En-Nod-joum ez-Zāhira (Constantine 1907). İbn Tağrîberdî’nin en-Nücûmü’z-zâhire’sinin Kuzey Afrika ile ilgili bazı bölümlerinden yapılmış bir çeviridir.

10. Le Djihad ou guerre sainte selon l’école malékite (Alger 1908). Halîl b. İshak’ın el-Muḫtaṣar adlı eserinin cihadla ilgili bölümünün tercümesidir.

11. Mariage et répudiation (Alger 1909). Halîl b. İshak’ın el-Muḫtaṣar adlı eserinin nikâh ve talâkla ilgili bölümünün çevirisidir.

12. Nouveaux textes historiques relatifs à l’Afrique du nord et à la Sicile, I-II (Palermo 1910). Kuzey Afrika ülkeleriyle Sicilya arasındaki ilişkiler hakkında çeşitli belgelerden oluşmaktadır.

13. Risâla ou traité abrégé de droit malékite et de morale musulmane (Paris 1914). İbn Ebû Zeyd el-Kayrevânî’nin Mâlikî fıkhına dair er-Risâle adlı eserinin tercümesidir.

14. Statuts gouvernementaux ou régles de droit public et administratif (Alger 1915). Mâverdî’nin el-Aḥkâmü’s-sulṭâniyye adlı eserinin çevirisidir.

15. Le livre de l’impôt foncier (Kitāb el-Kharadj) (Paris 1921). Ebû Yûsuf’un Kitâbü’l-Ḫarâc’ının tercümesidir.

16. Additions aux dictionnaires arabes (Alger 1923).

17. Extraits inédits relatifs au Maghreb (Géographie et histoire) (Alger 1924). Ali b. Ebû Bekir el-Herevî, İbn Saîd el-Endelüsî, Ebû Hâmid el-Gırnâtî, Cemâleddin el-Vatvât, İbn Fazlullah el-Ömerî ve İbn Zünbül’ün eserlerinden Mağrib’in coğrafyasına ve İbnü’l-Kūtıyye, İbn Şâkir el-Kütübî, Ebü’l-Fidâ İbn Kesîr, Bedreddin el-Aynî, Sehâvî ve Cennâbî’nin eserlerinden de tarihine dair alınmış özet bilgilerin tercüme ve açıklamasıdır.

Fagnan bu çalışmalarının dışında, başta Revue africaine olmak üzere çeşitli periyodiklerde ve bazı ünlü meslektaşları için çıkarılmış armağan ve hâtıra kitaplarında birçok makale yayımlamıştır.

BİBLİYOGRAFYA

G. Pfannmüller, Handbuch der Islam-Literatur, Berlin-Leipzig 1923, s. 241, 285, 290.

Brockelmann, GAL, I, 4, 322, 503; II, 84, 262, 456; Suppl., I, 288, 297, 301, 480, 577, 588, 668; II, 97, 677.

Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriḳūn, Kahire 1980, I, 205-206.

Ebü’l-Kāsım Sehâb, Ferheng-i Ḫâverşinâsân, Tahran, ts., s. 133.

G. Esquer, “Edmond Fagnan”, RAfr., LXXII, s. 139-142.

“Fagnan, Edmond”, TA, XVI, 80.