Tam adı el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ bi-meḥâsini men baʿde’l-ḳarni’s-sâbiʿ olan eserde müellif, VI. (XII.) veya VII. (XIII.) yüzyıldan sonra müctehid çıkmayacağına dair yaygınlaşan bir kanaatin yanlışlığını ortaya koymak maksadıyla, VIII. (XIV.) yüzyılın başından itibaren yaşadığı döneme kadar gelmiş geçmiş müctehid âlimleri ele alarak yenilerin eskilerden geri kalmadığını ispatlamaya çalışmıştır. Şevkânî, kitabının önsözünde kaydettiğine göre, müctehid seviyesinde olmamakla birlikte kendi çağdaşlarından olup ders aldığı, ders verdiği ve arkadaşlık ettiği bazı kimselerle diğer bazı şahısları da zaman zaman eserinde zikretmiştir. Kitapta âlimlerden başka bazı emîrler, halifeler, sultanlar, şairler, reisler ve âbidlere de yer verilmektedir. Biyoğrafi sahibinin isim, lakap, nisbe, doğum ve ölüm tarihleri ile ilim ve meslek hayatı hakkında bilgi verilmekte, varsa şiirlerinden ve eserlerinden örnekler zikredilmektedir.
598 biyografi ihtiva eden eser, şahısların isimlerinden hareketle alfabetik olarak düzenlenmiş olup müellifin belirttiğine göre dört ay gibi kısa bir süre içinde yazılmış ve 2 Zilhicce 1213’te (7 Mayıs 1799) tamamlanmıştır. Eserde bu tarihten sonra vefat etmiş bazı kimselere de rastlanmakta, müellif hattı orijinal nüshadaki not ve eklerden bunların bizzat Şevkânî tarafından ilâve edildiği anlaşılmaktadır.
el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿin, kapsadığı dönem ve belli bir mezhebe münhasır olmaması bakımından, İbn Hallikân’ın VII. (XIII.) yüzyılın ortalarına kadar gelen biyografik eseri Vefeyâtü’l-aʿyân’ın devamı mahiyetinde bir kitap olduğu söylenebilir.
Muhammed b. Muhammed b. Yahyâ Zebâre el-Yemenî esere el-Mülḥaḳātü’t-tâbiʿ li’l-Bedri’ṭ-ṭâliʿ adıyla Zilhicce 1348’de (Mayıs 1930) tamamlanan bir zeyil yazmış, bu zeyilde meşhur Yemen âlimleriyle Şevkânî’nin zikretmediği kişilerden meydana gelen 441 biyografiye yer vermiştir.
el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, müellif hattı nüshasından Muhammed b. Muhammed el-Ânisî’nin istinsah ettiği nüsha esas alınarak Zebâre’nin zeyliyle birlikte iki cilt halinde basılmış (Kahire 1348), daha sonra da bundan muhtelif ofset baskılar yapılmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, Kahire 1348, I-II.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 819.
Maʿa’l-Mektebe, s. 99.
Abdullah Muhammed el-Habeşî, Merâciʿu târîḫi’l-Yemen, Dımaşk 1972, s. 52.
a.mlf., Meṣâdirü’l-fikri’l-İslâmî fi’l-Yemen, Beyrut 1408/1988, s. 508.
Eymen Fuâd Seyyid, Meṣâdiru târîḫi’l-Yemen fi’l-ʿaṣri’l-İslâmî, Kahire 1974, s. 295.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 335-336 numaralı sayfalarda yer almıştır.