Tam adı el-Ecvibetü’l-fâżıla li’l-esʾileti’l-ʿaşereti’l-kâmile olan eser, Muhammed Hüseyin el-Lâhûrî tarafından müellife sorulan on sorunun cevabını ihtiva etmektedir. Bu sorularla ilgili meseleler şunlardır: 1. İsnad ve isnadın dindeki yeri ve önemi. 2. Dört sünen ile Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī, Dârekutnî, Hâkim en-Nîsâbûrî ve Ebû Bekir b. Ebû Şeybe gibi muhaddislerin eserlerindeki hadislerin güvenilirlik derecesi. 3. Hadis kitaplarında yer alan her hadisin delil olup olmayacağı. 4. Hadislerin sıhhati konusunda muhaddislerin farklı görüşlerinin sebepleri ve bu görüşlerin nasıl bağdaştırılacağı. 5. Hadislerde görülen ihtilâfların giderilmesinde nesih, cem‘ ve tercih meselesi. 6. Birbirine zıt gibi görünen hadisleri açıklarken önce cem‘e mi tercihe mi başvurulacağı. 7. Bir hadisin Buhârî ve Müslim’in sahihlerinde yer almasının, rivayetlerinin çok veya râvisinin fakih olması gibi özelliklerinin tercih sebebi sayılıp sayılmayacağı. 8. İki zıt hadisin ictihadla birleştirilip birleştirilemeyeceği. 9. Bir râvinin kendi rivayet ettiği hadisle amel etmeyişinin o rivayeti terketmeye delil sayılıp sayılmayacağı. 10. Hadisin sahâbî sözüyle çelişmesi halinde nasıl hareket edileceği.
Eserde bu hususlara, çeşitli İslâm âlimlerinin görüşleri de zikredilerek doyurucu cevaplar verilmiştir. Zaman zaman sorularla doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi bulunan konulara da temas edilmiş, özellikle fıkhî meselelerde dört mezhebin görüşleri ve prensipleri zikredilmiştir. Müellif, Selefî olması dolayısıyla hadis âlimlerinin görüşlerine daha fazla yer verdiği eserinde on sorunun cevabıyla sınırlı kalmadığı ve 160 kaynağa başvurarak pek çok hadis meselesine temas ettiği için bu çalışma bir hadis usulü kitabı görünümündedir. Hadise dair sorulara cevap verme geleneğinin yeni bir ürünü olan ve Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman es-Sehâvî’nin (ö. 902/1497) el-Ecvibetü’l-merḍıyye fîmâ süʾile ʿanhü mine’l-eḥâdîs̱i’n-nebeviyye adlı eserini hatırlatan el-Ecvibetü’l-fâżıla, iki defa Hindistan’da basıldıktan sonra (biri Şevket-i İslâm Matbaası, 1310) Abdülfettâh Ebû Gudde tarafından yayımlanmıştır (Halep 1384/1964; Kahire 1404/1984). Ebû Gudde bu neşrine, dipnotlarda verdiği bilgiler asıl kitabın hacminden fazla olduğu için et-Taʿlîḳātü’l-ḥâfile ʿale’l-Ecvibeti’l-fâżıla adını vermiştir. Eserin sonundaki çeşitli indeksler bu neşrin değerini daha da arttırmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Leknevî, el-Ecvibetü’l-fâżıla (nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde), Halep 1384/1964.
Abdülfettâh Ebû Gudde, et-Taʿlîḳātü’l-ḥâfile ʿale’l-Ecvibeti’l-fâżıla (Leknevî, a.e. içinde).
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1994 yılında İstanbul’da basılan 10. cildinde, 386 numaralı sayfada yer almıştır.