Ezruh’un kuzeyinde, Busrâ’yı Kızıldeniz’e bağlayan eski yol üzerinde Şerât dağlarının yakınındaki vadide kurulmuş bir köy olan Cerbâ, Tebük Seferi sırasında İslâm hâkimiyeti altına alındı (9/630). Cerbâ ve Ezruh halkının temsilcileri Eyle Piskoposu Yuhanna ile birlikte Tebük’te bulunan Hz. Peygamber’in huzuruna geldiler ve her yıl receb ayında 100’er dinar cizye ödemeyi kabul ederek İslâm hâkimiyetini tanıdılar, kendi dinlerini de muhafaza ettiler. Hz. Peygamber bu iki köy halkına can ve mal emniyetlerini garanti altına alan ortak bir ahidnâme verdi. Her iki köy halkına ayrı ayrı ahidnâmeler verildiği de rivayet edilmektedir. Hz. Peygamber’in Cerbâ, Ezruh ve Eyle bölgelerinde yaşayan gayri müslimlerle yaptığı bu anlaşmalar, Tebük Seferi sırasında nâzil olan cizye âyetinin (et-Tevbe 9/29) ilk defa uygulandığı anlaşmalar olması sebebiyle önemlidir.
H. Lammens, kaynak zikretmeksizin Cerbâ halkının, Hz. Peygamber’e Eyle piskoposu ile beraber gelmeleri dolayısıyla yahudi değil hıristiyan olduğunu ileri sürmektedir. Ancak İbn Sa‘d Cerbâ ve Ezruh halkının yahudi olduklarını söylemektedir (eṭ-Ṭabaḳāt, I, 291).
Hz. Peygamber cennetteki Havzu’n-nebî’nin büyüklüğünü bu iki yerin büyüklüğüne benzeterek ifade etmiş ve “Şüphesiz önünüzde Cerbâ ile Ezruh arası kadar geniş bir havuz vardır” demiştir.
Haçlı seferleri sırasında Selâhaddîn-i Eyyûbî 1182 yılında Dımaşk’a karşı düzenlediği bir sefer esnasında karargâhını Cerbâ’da kurmuştu. Daha sonraki devirlerde Cerbâ’nın adına pek rastlanmaz.
BİBLİYOGRAFYA
Buhârî, “Riḳāḳ”, 53.
Müslim, “Feżâʾil”, nr. 2299/34-35.
Vâkıdî, el-Meġāzî, III, 1031-1032.
İbn Hişâm, es-Sîre, II, 525.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, I, 289-291.
Belâzürî, Fütûḥ (Müneccid), I, 71.
Bekrî, Muʿcem, I, 130-131; II, 374-375.
Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân, Beyrut 1388/1968, I, 129-130; II, 118.
Köksal, İslâm Tarihi (Medine), IX, 227-228.
Hamîdullah, İslâm Peygamberi, I, 281, 356, 370-371, 660.
a.mlf., el-Ves̱âʾiḳu’s-siyâsiyye, Beyrut 1405/1985, s. 118-119.
H. Lammens, “Cerbâ”, İA, III, 105.
D. Sourdel, “al-D̲j̲arbāʾ”, EI2 (Fr.), II, 473.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 7. cildinde, 391 numaralı sayfada yer almıştır.