Dahhâk b. Osmân b. Dahhâk b. Osmân el-Kureşî (ö. 180/797)
Tâbiînden olup ilimle meşgul bir aileye mensuptur. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Ahbârı, eyyâmü’l-Arab’ı ve Arap şiirini en iyi bilen kişilerdendi. Hârûnürreşîd, Abdullah b. Mus‘ab’ı Yemen’e vali tayin ettiğinde Abdullah kendisi gidinceye kadar yerine vekil olarak Dahhâk’i gönderdi. Yemen’de bir yıl kalan Dahhâk 8 Zilhicce 180’de (11 Şubat 797) Mekke’de vefat etti. Genç yaşta ölen oğlu Muhammed b. Dahhâk ve torunu Ahmed b. Muhammed de ilim ve edebiyatla meşgul olmuşlardı. Buhârî, Dahhâk’in oğlu Muhammed’in babasından hadis rivayet ettiğini zikreder. Vâkıdî (ö. 207/823), bu aileden beş kişi ile (Ahmed b. Muhammed, Muhammed b. Dahhâk, dedesi Dahhâk b. Osman, büyük dedeleri Osman b. Dahhâk ve Dahhâk b. Osman) ilim meclislerinde bulunduğunu ve karşılıklı olarak birbirlerinden faydalandıklarını söyler.
Dahhâk b. Osman dedesinden, Mâlik b. Enes’ten ve Mûsâ b. İbrâhim’den hadis rivayet etmiştir. Zübeyr b. Bekkâr, Dahhâk’in kendi hattıyla yazılmış bir kitabını gördüğünü söyler (Cemheretü Nesebi Ḳureyş, I, 6). Dahhâk’in kaynaklarda adı zikredilmeyen bu eserinden başka kitaplar yazmış olması da muhtemeldir. Nitekim İbn Sa‘d’ın eṭ-Ṭabaḳāt’ında ve Taberî’nin Târîḫ’inde Vâkıdî’den yapılan bazı iktibaslarla bizzat Vâkıdî’nin Kitâbü’l-Meġāzî’sindeki Uhud, Bedrü’l-mev‘id, Zâtürrikā‘, Müreysî‘, Hendek, Kurayza gazveleriyle ilgili birçok haber onun eserinden alınmıştır. Dahhâk’in Hz. Osman’ın şehid edilmesine dair iki ayrı rivayeti de Taberî’nin Târîḫ’inde bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Vâkıdî, el-Meġāzî, I, 244, 293, 384, 395, 413; II, 441, 468, 472, 491, 501, 503.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, V, 422, 437; VII, 335.
a.mlf., eṭ-Ṭabaḳāt: el-mütemmim, s. 397-398.
Zübeyrî, Nesebü Ḳureyş, s. 234.
Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, I, 119.
Zübeyr b. Bekkâr, Cemheretü Nesebi Ḳureyş ve aḫbâruhâ (nşr. Mahmûd Muhammed Şâkir), Kahire 1381, I, 6, 401-405, 414-415.
Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), IV, 413, 417.
Hatîb, Târîḫu Baġdâd, X, 175, 176.
İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, IV, 446-447.
Ziriklî, el-Aʿlâm, III, 309.
Sezgin, GAS (Ar.), I/2, s. 46.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 8. cildinde, 411 numaralı sayfada yer almıştır.