DEVRAKĪ, Ahmed b. İbrâhim

168’de (784) Bağdat’ta doğdu. Devrakī nisbesini hangi sebeple aldığı kesin olarak bilinmemekle beraber bu konuda üç ihtimal ileri sürülmektedir. Bunlardan birincisi Ahvaz’a bağlı bir kasaba olan Devraklı olması, ikincisi ailesinin uzun bir başlık türü olan devrakıyye imal etmesi, üçüncüsü de babasının yaşadığı devirde dindar gençlere -herhalde giydikleri başlık sebebiyle- devrakī denilmesidir. Bu ihtimallerden en isabetlisinin üçüncüsü olduğu, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel’in bizzat Ahmed ed-Devrakī’den yaptığı rivayetten anlaşılmaktadır. Ailesi Abdülkays kabilesinden Benî Nükre’nin âzatlısı olduğu için ayrıca Abdî, Kaysî ve Nükrî nisbeleriyle de anılır.

Devrakī çocuk denecek yaştan itibaren ilim tahsiline başladı. Büyük hadis hâfızı ve münekkitlerinin yetiştiği bir dönemde yaşaması sebebiyle Bağdat, Basra, Kûfe ve Vâsıt gibi ilim merkezlerini dolaşarak Hüşeym b. Beşîr, Cerîr b. Abdülhamîd, Vekî‘ b. Cerrâh, Abdurrahman b. Mehdî, Affân b. Müslim ve Ebû Nuaym Fazl b. Dükeyn gibi hocalardan hadis öğrendi. Eserlerinden günümüze geldiği bilinen Müsnedü Saʿd b. Ebî Vaḳḳāṣ’taki (aş.bk.) hocalarının sayısı elli altıdır. Kendisinden de Müslim, İbn Mâce, Ebû Dâvûd, Bakī b. Mahled, Tirmizî, Ebü’l-Kāsım el-Begavî gibi büyük muhaddisler faydalandı.

Ebû Hâtim er-Râzî’nin sadûk dediği Devrakī’yi Ukaylî ve İbn Hibbân sika olarak nitelendirmişlerdir. Sâlih Cezere Ahmed ed-Devrakī ağabeyi Ya‘kūb ed-Devrakī ile mukayese ederek Ahmed’in daha çok hadis rivayet ettiğini, hadis bilgisinin daha iyi olduğunu, Ya‘kūb’un ise rivayet konusunda daha titiz davrandığını söylemiş, bununla beraber her ikisinin de güvenilir birer muhaddis olduklarını belirtmiştir. Ahmed ed-Devrakī’nin oğlu İbnü’d-Devrakī diye tanınan Ebü’l-Abbas Abdullah da babasının hocalarından Affân b. Müslim ve Ebû Seleme et-Tebûzekî ile Yahyâ b. Maîn gibi otoritelerden hadis öğrenmiş, İbn Sâid el-Hâşimî, Mehâmilî, Muhammed b. Mahled ve İbn Kāni‘ gibi tanınmış âlimlere hocalık yapmış bir muhaddisti.

Devrakī 22 Şâban 246’da (11 Kasım 860) Sâmerrâ’da vefat etti.

Eserleri. Zehebî’nin güzel eserler verdiğini söylediği Devrakī’nin bilindiği kadarıyla günümüze gelen tek eseri Müsnedü Saʿd b. Ebî Vaḳḳāṣ’tır. Devrakī bu kitabında Sa‘d b. Ebû Vakkās’ın Hz. Peygamber’den rivayet ettiği hadisleri bir araya getirmeyi hedef almakla beraber Hz. Âişe, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mes‘ûd, Abdullah b. Amr b. Âs, Ebû Hüreyre ve Zührî’nin sözü olan altı rivayeti de eserine almıştır. Bu rivayetlerin Sa‘d b. Ebî Vakkās’la ilgisi yoktur. Kitabı neşreden (Beyrut 1407/1987) Âmir Hasan Sabrî, içindeki 134 rivayetin yetmiş sekizini sahih, yirmisini hasen, yirmi sekizini zayıf, ikisini çok zayıf olarak değerlendirmiş, altısı hakkında ise karar verememiştir. Sa‘d’dan gelen rivayetler Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inde 184’ü, Bakī b. Mahled’in el-Müsned’inde 200’ü bulduğuna göre Devrakī’nin onun bütün rivayetlerini toplamadığı anlaşılmaktadır.

Devrakī’nin bundan başka Sîretü ʿÖmer b. ʿAbdilʿazîz ve zühdühû (beş cüzden ibaret olup talebesi Bakī b. Mahled tarafından rivayet edildiği belirtilmektedir), Zühdü İbn Sîrîn ve Eyyûb ve Vüheyb b. el-Verd ve İbrâhîm b. Edhem ve Süleymâne’l-Ḫavvâṣ (Bunu da Bakī b. Mahled rivayet etmiştir) ile Müsnedü ʿAlî b. Ebî Ṭâlib adlı eserlerinin bulunduğu da kaydedilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Ahmed b. İbrâhim ed-Devrakī, Müsnedü Saʿd b. Ebî Vaḳḳāṣ (nşr. Âmir Hasan Sabrî), Beyrut 1407/1987.

Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, II, 6.

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, II, 39.

İbn Ebû Ya‘lâ, Ṭabaḳātü’l-Ḥanâbile, I, 21.

Sem‘ânî, el-Ensâb, V, 353-355.

Hatîb, Târîḫu Baġdâd, IV, 6-7.

Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, I, 249-251.

Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, II, 505.

a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XII, 130-133.

İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, I, 10-11.

Süyûtî, Ṭabaḳātü’l-ḥuffâẓ (Ömer), s. 220.

Sezgin, GAS, I, 112.

Muhammed Câsim Hammâdî el-Meşhedânî, Mevâridü’l-Belâẕürî ʿâni’l-üsreti’l-Ümeviyye fî Ensâbi’l-eşrâf, Mekke 1407/1986, II, 528-556.