BULKĪNÎ, Sâlih b. Ömer

13 Cemâziyelevvel 791’de (10 Mayıs 1389) Kahire’de doğdu. Birçok âlim yetiştiren Bulkīnî ailesinden olup üçüncü dedesi Sâlih b. Ahmed’in Kahire’nin kuzeyinde bulunan Garbiye bölgesindeki Bulkīne’ye yerleşmesi üzerine bu nisbe ile anılmışlardır. Babası Ömer b. Reslân el-Bulkīnî de Şâfiî âlimlerindendir.

Küçük yaşta Kur’ân-ı Kerîm’i, fıkıh, fıkıh usulü ve nahivle ilgili bazı temel eserleri ezberledi. Babasından ve ağabeyi Abdurrahman’dan fıkıh, İzzeddin İbn Cemâa’dan fıkıh usulü, Veliyyüddin İbnü’l-Irâkī ve İbn Hacer el-Askalânî’den hadis, Şemseddin eş-Şattanûfî’den nahiv okudu. 1412’de hacca gitti. Demenhûr’da kadı olan kardeşinin nâibi olarak görev yaptı.

Genç yaşta fetva vermeye ve fıkıh okutmaya başlayan Bulkīnî Berkūkıyye, Haşşâbiyye, Haseniyye, Şerîfiyye ve Kayıtbay medreselerinde müderrislik yaptı. Celâleddin es-Süyûtî ve Sehâvî’nin de aralarında bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. Hocalarından Veliyyüddin İbnü’l-Irâkī’nin azli üzerine 6 Zilhicce 825’te (21 Kasım 1422) Mısır Şâfiî başkadısı olduysa da on üç ay sonra bu görevden ayrıldı. Çeşitli aralıklarla yedi defa aynı göreve getirilen Bulkīnî toplam on üç yıl altı ay başkadılık yaptı. Bu görevde iken 5 Receb 868’de (14 Mart 1464) Kahire’de vefat etti ve babasına ait medresede onun yanına defnedildi.

Eserleri. et-Tecerrüd ve’l-ihtimâm bi-cemʿi fetâva’l-vâlid şeyḫi’l-İslâm. Eserde babasının fetvalarını toplayıp fıkıh bablarına göre tertip etmiştir. Şâban 836’da (Nisan 1433) tamamlanan eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir nüshası vardır (Süleymaniye, nr. 677). Kaynaklarda adları geçen diğer başlıca eserleri de şunlardır: el-Cevherü’l-ferd fîmâ yuḫâlifü fîhi’l-ḥurrü’l-ʿabd, el-Ḳavlü’l-maḳbûl fîmâ yüddeʿâ fîhi bi’l-mechûl, Teẕkire (bu üç eserin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 119; Suppl., II, 115), Tetimmetü’t-Tedrîb (bununla babasının et-Tedrîb adlı eserini tamamlamıştır), İẓhârü’n-nebâ fî suʾâli refʿi’l-vebâ (Süleymâniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1415/5), Tefsîrü’l-Ḳurʾân, el-Ḳavlü’l-müstebîn fî aḥkâmi’l-mürteddîn, el-Ḳavlü’l-müfîd fi’ştirâṭi’t-tertîb beyne kelimeteyi’t-tevḥîd, el-Maḳālü’l-muḳaṭṭar fî maḳāmi’l-minber.

BİBLİYOGRAFYA

Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, III, 312-314.

a.mlf., eẕ-Ẕeyl ʿalâ Refʿi’l-iṣr (nşr. Cûde Hilâl – Muhammed Mahmûd Subh), Kahire 1966, s. 155-184.

Süyûtî, Ḥüsnü’l-muḥâḍara, I, 444-445.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 345, 363, 382, 389, 397, 444, 619.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VII, 307.

Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, I, 286-287.

Brockelmann, GAL, II, 119; Suppl., II, 114-115.

a.mlf., “Bülḳînî”, İA, II, 835-836.

a.mlf., “Bulḳīnī”, DMİ, IV, 111.

Îżâḥu’l-meknûn, II, 255.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 422.

Ziriklî, el-Aʿlâm, III, 279.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 9.

Nüveyhiz, Muʿcemü’l-müfessirîn, I, 231-232.

H. A. R. Gibb, “al-Bulḳīnī”, EI² (İng.), I, 1308-1309.