Türk edebiyatı tarihinde Dânişmendnâme’nin ikinci versiyonunu kaleme alan (762/1360-61) bir şair olarak tanınan Ârif Ali hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Dânişmendnâme’yi Ârif Ali’nin eserinden faydalanarak yeniden kaleme alan Gelibolulu Âlî, onun hakkında, “Vilâyet kasabalarının birindendir. Zamanında Ârif Ali ismiyle tanınmış timar sahiplerinden biridir. Sultan Murad’a, emri üzerine Dânişmendnâme’yi takdim ettiği zaman çeşitli hediyelerle birlikte Tokat Kalesi dizdarlığı da kendisine ihsan edilmişti” demektedir. S. Nüzhet Ergun’un Silkü’l-leâli Âli Osmân’dan naklettiği Ârif Ali’yi anlatan şu beyitler de Âlî’nin verdiği bilgiyi destekler mahiyettedir: “Güzîn-i zümre-i ehl-i maârif Molla Ârif’dir / Ali’dir nâmı bulmuştur ulüvv-i kadr-i irfânı / Melik Ahmed fütûhâtın mine’l-evvel ile’l-âhir / Murad Hân ana nazm ettirdi kıldı lutf-ı şâyânı.”
Bu beyitlerden adının Ali, lakabının Molla Ârif olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim şiirlerinde Ârif mahlasını kullanmakta ise de mollalığına dair bir bilgi yoktur. Ancak kitabına esas aldığı İbn Alâ’nın eserini on yedi bölüm halinde düzenleyerek yer yer bazı manzum parçalar da ekleyip yeniden yazdığına göre iyi bir medrese tahsili gördüğü söylenebilir. Kaynaklarda Ârif Ali’nin Dânişmendnâme’yi Sultan Murad’a takdim ettiği belirtilmekle beraber bunun kaçıncı Murad olduğu açıklık kazanmamıştır. Bununla birlikte sonradan bu fikre katılan Fuad Köprülü de dahil araştırıcıların çoğu bu padişahın II. Murad olduğunu kabul etmişlerdir. Bu sebeple onun II. Murad zamanında yaşadığını, eserini 762’de (1360-61) kaleme aldığı belli olduğuna göre de uzun bir ömür sürdüğünü söylemek yanlış olmaz.
BİBLİYOGRAFYA
Âlî, Künhü’l-ahbâr, İÜ Ktp., TY, nr. 5959.
a.mlf., Menâkıb-ı Hünerverân, s. 60-61.
Köprülü, TET, s. 258-260, 341.
Ergun, Türk Şairleri, I, 60-61.
Kocatürk, Türk Edebiyatı Tarihi, s. 97.
Irene Melikoff, La Geste de Malik Danişmend, Paris 1960, I, 53-70.
Banarlı, RTET, I, 302-303, 513-514.
Barthold, İslâm Medeniyeti, s. 209-211.
Levend, Türk Edebiyatı Tarihi, I, 127.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 3. cildinde, 362-363 numaralı sayfalarda yer almıştır.