ABDÜNNÂFİ İFFET EFENDİ

Ramazanoğulları hânedanına mensup olduğundan Ramazanzâde, alçak gönüllü, edep ve iffet sahibi bir kişi olduğu için de İffet lakabı ile tanınmıştır. Babası, eski Adana müftüsü Hacı İshak Efendi’nin oğlu Muhammed Saîd Efendi’dir. Bağdatlı İsmâil Paşa’nın kaydettiğine göre babası da müftüdür.

Abdünnâfi İffet, Buharalı Abdürrahim Efendi’den ilim tahsil etti. Öğrenim hayatından sonra Bursa’ya müderris olarak tayin edildi. 1845 yılında İstanbul’a gelerek devletin çeşitli kademelerinde görevler yaptı. Dürüstlüğü ve çalışkanlığı sayesinde memuriyet hayatında kısa zamanda yükseldi. Adana mal müdürlüğü, Halep Meclis-i Kebîr reisliği, Adana, Halep ve Harput defterdarlığı, Trabzon, Cezâyir-i Bahr-i Sefîd tahkikat ve rüsûmat memurluğu, İntihâb-ı Me’mûrîn Komisyonu başkanlığı yaptı. 1869’da Saraybosna, daha sonra da Hersek mutasarrıflığına getirilen Abdünnâfi Efendi hacdan dönerken Tâif’te vefat etti ve oraya defnedildi.

Eserleri. Bu hareketli memuriyet hayatı sırasında ilmî ve edebî çalışmaları da ihmal etmeyen Abdünnâfi Efendi’nin belâgat, hadis, tasavvuf, ahlâk, felsefe ve mantık ilimlerine dair çoğu basılmış birçok tercüme ve telif eseri vardır.

1. en-Nef‘u’l-muavvel fî tercemeti’t-Telhîs ve’l-Mutavvel. Hatîb el-Kazvînî’nin Arap belâgatına dair meşhur eseri Telḫîṣü’l-Miftâḥ’ın ve bunun Teftâzânî tarafından yapılmış geniş şerhi olan el-Muṭavvel’in gramer açısından tahlilî bir tercümesi olup Abdünnâfi Efendi’nin Arap dili, edebiyatı ve belâgatı sahasındaki ilmî kudretini göstermektedir. Eserin birinci cildi Saraybosna’da (1289), ikinci cildi de İstanbul’da (1290) basılmıştır.

2. Terceme-i Nuhbetü’l-fiker. İbn Hacer el-Askalânî’nin hadis usulüne dair Nuḫbetü’l-fiker adlı kitabının tercümesi olup Ma‘mûretülazîz’de (Elazığ) basılmıştır (1301).

3. Nâfiu’l-âsâr Nevbâve-i Simârü’l-esmâr. Edebî ve tarihî bilgilerin yanı sıra bazı hikâyelerle ahlâka dair konuları da ihtiva eden Türkçe bir eserdir (İstanbul 1286).

4. Mahzen-i Esrâr-ı Şuarâ. Yetmiş dokuz sayfadan ibaret bir Türkçe risâle olup taş basması halinde yayımlanmıştır (1273).

5. Müntehabât-ı Nâfia-i Risâle-i Kuşeyriyye. er-Risâletü’l-Ḳuşeyriyye’den seçmeler mahiyetinde olan bu kitap da basılmıştır (İstanbul 1307).

6. Terceme-i Burhân-ı Gelenbevî. Terceme-i Âdâb-ı Gelenbevî adıyla da anılan mantığa dair bir eserdir (İstanbul 1302).

7. Kâmilü’l-âsâr Hikâye-i Cihândâr (Hanya Girit Matbaası, 1291).

Ayrıca kendi şiirlerini topladığı Divançe-i Şâir ve Ravzatü’l-fesâhat adlı eserlerinden de söz edilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Abdünnâfi İffet, en-Nef‘u’l-muavvel, Bosna 1289, I, Mukaddime.

Osmanlı Müellifleri, I, 387.

Brockelmann, GAL Suppl., I, 519.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 632.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VI, 199.

Özege, Katalog, II, 803; III, 998, 1271, 1291, 1315; IV, 1813, 1821.