Ağzıkara Han Aksaray-Kayseri yolu üzerinde Hoca Mes‘ûd b. Abdullah tarafından yaptırılan han.
Müellif: Ara Altun
Kitâbelerine göre, kapalı bölümü (hol) 628’de (1231) Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad zamanında, açık avlusu ise II. Gıyâseddin Keyhusrev’in ilk saltanat yıllarında 634’te (1237) tamamlanmıştır. Anadolu Selçuklu kervansarayları içinde ağır payandası, köşe kuleleri ve avlunun yan eksenine alınmış taçkapısı ile kale görünümüne en çok sahip olanıdır. Tamamen kesme taştan yapılan binanın açık avlu bölümü dört eyvan şemasını yaşatır. Girişin yanındaki bölümler açık revaklar şeklinde, karşıdaki kanatlar ise eyvan çevresinde kapalı mekânlar halinde teşkilâtlanmıştır. Avlunun ortasında, iki yandan basamaklarla çıkılan sultan hanlarının fevkanî ve kübik köşk mescidi bulunmaktadır. Kapalı bölüme geçilen içteki taçkapı da dıştaki gibi geometrik motiflerle süslenmiştir. Bu yapıda bitki motiflerinin kullanılmayıp bütün taş süslemelerin geometrik oluşu dikkati çekmektedir. Taçkapıların süsleme ve tasarım düzenleri ile Aksaray Sultan Hanı ve Karatay Hanı’nın taçkapılarındaki düzenlemeler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Ağır pâyeleri birleştiren kemerler üzerinde orta eksene dik gelişmiş tonozlu altı nef ve eksen üzerinde aydınlık kubbesi bulunmaktadır. Bu kubbe de avludaki köşk mescidin kubbeleri gibi mukarnaslıdır.
BİBLİYOGRAFYA
Kurt Erdmann, Das Anatolischer Karavansaray des 13. jahrhunderts, Berlin 1961.
İsmet İlter, Tarihî Türk Hanları, Ankara 1969, s. 42.
Oktay Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul 1984, s. 157.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 482-483 numaralı sayfalarda yer almıştır.