PARMAKSIZOĞLU, İsmet

Kavala’da doğdu. İlk ve orta tahsilini İstanbul’da tamamladı. 1945’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. Mezuniyet tezi olarak Orhan Köprülü ile birlikte Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi’nin Hayatı ve Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli’nin tenkitli neşrini hazırladı. Mezuniyetinden kısa bir süre sonra kütüphanecilik alanını seçti. 1945’te Manisa şehir kütüphanesinde başladığı memuriyetini İstanbul’daki Râgıb Paşa Kütüphanesi’nde sürdürdü ve genel müdürlüğe kadar yükseldi. Bu sırada komisyon üyelikleri, daire başkanlığı ve müsteşarlık makamlarında bulundu. En önemli faaliyeti olarak Türkiye kütüphanelerinin ihmal edilen veya çok ağır işleyen bir toplu katalogunun hazırlık çalışmalarına yön vermesi sayılabilir. Memuriyeti sırasında Bağdat’a resmî görevle gitti ve burada Arapça’sını ilerletti. 1962’de kütüphaneler genel müdür yardımcısı, 1966’da Din Eğitimi genel müdürü oldu. 1967’de bakanlık müfettişliği kadrosuna geçip Bağdat’a kültür ataşesi olarak gönderildi. Dönüşünde 1971’de yeniden Din Eğitimi genel müdürlüğüne getirildi. 1975’te Kültür Bakanlığı’nda başmüşavirlik kadrosuna tayin edildi ve aynı yıl emekli oldu. Bulunduğu makamlar dolayısıyla tarih alanındaki çalışmalara öncelik verdi ve Türk tarih metinlerinin neşrinde çaba gösterdi. Türk Tarih Kurumu bünyesi içinde tasnif çalışmalarına ve bazı neşriyat işlerine katkıda bulundu. Şark dilleri ve Osmanlı Türkçesi ile olan malzemenin düzenlenmesi sırasında bilgi ve becerisini ortaya koydu. 1983 yılında yeniden organize edilen Türk Tarih Kurumu’nun tayinle gelen geçici üyeleri arasında yer aldı. Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinin yeni neşri için oluşturulan komisyonda çalıştı ve eserin bazı bölümlerini sadeleştirdi. Son zamanlarında bütün mesaisini Kültür Bakanlığı bünyesinde başlatılan Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu çalışmalarına vermişti. 7 Ocak 1984’te vefat etti.

Eserleri. İsmet Parmaksızoğlu’nun eserleri büyük ölçüde tarihî metinlerin sadeleştirilmesine dayanır. Ayrıca kütüphaneler hakkındaki yazıları yanında bazı dergilere makaleler ve İslâm Ansiklopedisi için maddeler yazmıştır. Eserleri içinde Türkiye’de Din Eğitimi (Ankara 1966), Genel Tarih: Eski Çağlar ve Türk Tarihinin İlk Dönemleri (Yaşar Çağlayan ile birlikte, Ankara 1976), Türklerde Devlet Anlayışı: İmparatorluk Devri 1299-1789 (Ankara 1982), Tarih Boyunca Kürt Türkleri ve Türkmenler (Ankara 1983); Anadolu’da ve Türklerde Hıristiyanlık: Küçük Kilise Tarihi [baskı yeri ve tarihi yok]) zikredilebilir. Kütüphanecilikle ilgili çalışmaları arasında Manisa Genel Kütüphanesi Tarih-Coğrafya Yazmaları Kataloğu I. Türkçe Yazmalar Kataloğu (İstanbul 1952) ve Kıbrıs Sultan İkinci Mahmud Kütüphanesi (Ankara 1964) sayılabilir. Tarihî metin neşirleri ise Kazasker Hafîd Efendi’nin Sefînetü’l-vüzerâ’sı (İstanbul 1952), Ermeni Komitelerinin İhtilâl Hareketleri ve Besledikleri Emeller’dir (Ankara 1981). Ayrıca Mehmed Âsaf’ın 1909 Adana Ermeni Olayları ve Anılarım (Ankara 1982) adlı eserini ve İbrahim Olgun ile birlikte Uzun Firdevsî’nin Kutb-nâme’sini yayımlamıştır (Ankara 1980). Sadeleştirme çalışmaları içinde Silâhdar Mehmed Ağa’nın Nusretnâme’si (I/1-3, Ankara 1962-1963; II/1-2, Ankara 1963), Ahmed Râsim’in Osmanlı Tarihi (Seçmeler) (İstanbul 1968) ve Hoca Sâdeddin’in Tâcü’t-tevârîh’i (I-V, Ankara 1992) bulunmaktadır. Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinden (Ankara 1982) ve İbn Battûta’nın eserinden (İstanbul 1993) seçmeler yapmıştır. Sadeleştirilen metinlerin ihtisar edilmiş olması, tamamlayıcı ve açıklayıcı notlara yer verilmemesi, bazı kelimelerde hata yapması bunların ilmî çalışmalarda güvenilir kaynak olarak kullanılmasını önlemektedir (bk. Gökyay, bibl.). Ayrıca İbn Sînâ’nın Urcûze fi’l-manṭıḳ risâlesini (İbn Sînâ ve Mantık Risalesi, Ankara, ts.) ve Ebû Nuaym el-İsfahânî’nin Ḥilyetü’l-evliyâʾ adlı eserini (İslâm Uluları. Peygamberimizin Sahabeleri, Eşleri, Çocukları, Tabiîn, İstanbul 1964) tercüme etmiştir. Türk Tarih Kurumu Belleten’inde çıkan “Kuzey Irak’ta Osmanlı Hâkimiyetinin Kuruluşu ve Memun Bey’in Hatıraları” (XXXVII/146 [1973], s. 191-230); “Rusya’nın Mikenos Adasında Konsolosluk Kurma Teşebbüsü ve Bununla İlgili Vesikalar” (XLI/161 [1977], s. 125-135); “Molla Lutfi ile İlgili Yeni Bir Belge” (XLIV/176 [1980], s. 675-682) ve “Lutfi Paşa’yla İlgili Yeni Bir Belge” (XLVI/181 [1982], s. 63-66) adlı makaleleri dikkat çekicidir.

BİBLİYOGRAFYA
Abdülkadir Özcan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tezleri, İstanbul 1984, s. 113; Vahid Çabuk, İslâm Ansiklopedisi İndeksi, Ankara 1996, s. 469; Ferit Ragıp Tuncor, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları Bibliyografyası (1923-1993), İstanbul 1996; Mehmet Toprak, Kültür Bakanlığı Süreli Yayınlar Toplu Bibliyografyası (1933-2000), Ankara 2002; Abdullah Uysal, “İsmet Parmaksızoğlu (1924-1984)”, TK, XXII/251 (1984), s. 203-205; Orhan Şaik Gökyay, “Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin Yeni Bir Yayını”, TT, I/6 (1984), s. 59-62.