Hatice Kaya. Niyâzî Çelebi Divanı (inceleme-metin). Yüksek lisans tezi (2019)

Hatice Kaya. Niyâzî Çelebi Divanı (inceleme-metin). Yüksek lisans tezi. İsparta: T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, IX+179 s.

Özet

Niyâzî Çelebi, 18. yüzyılda Klâsik Türk Edebiyatı’nın yetiştirdiği pek çok şairden biridir. Kaynaklarda hayatı hakkında pek bilgi bulunmamaktadır. Doğum ve ölüm tarihi bilinmemekle birlikte, Divan’da bulunan tarih manzumelerine bakıldığında H. 1230 (M. 1815/1816) yılında hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Niyâzî’nin hayatı, edebî şahsiyeti, şair ve şiir üzerine düşünceleri hakkında birtakım bilgiler Divanı’ndan hareketle edinilmiştir.

Divan, kaynaklarda Ordu Şeyhi Seyyid Ahmed Niyâzî’ye atfedilmiştir; ancak yapılan inceleme ve araştırmalar sonucu eserin, Çavuşbaşı Ahmed Âtıf Efendi kâtiplerinden Niyâzî Çelebi’ye ait olduğu ortaya çıkmıştır.

Niyâzî’nin tek eseri olan Divan’ı, Âtıf Efendi Kütüphanesi’nde 2114 arşiv numarası ile kayıtlıdır. Eser; 6 kaside, 33 gazel, 1 murabba’, 1 müseddes, 3 şarkı, 4 tahmis, 3 terkib-i bend, 1 mesnevi, 25 kıt’a, 3 nazm, 5 beyit, toplamda 85 manzume ile bazı mensur yazılar ve mektup suretlerinden müteşekkildir. Var olan tek nüshadan hareketle transkripsiyonlu metni hazırlanan Niyâzî Çelebi Divanı; nazım şekilleri, nazım türleri ve nazım tekniği bakımından incelenmiştir. Divan’da geniş yer tutan ve devrin sosyal, siyasi olaylarına ışık tutan tarihler konu bakımından da incelenmiştir

Abstract

Niyâzî Çelebi is one of the many poets educated by Classical Turkish Literature in the 18th century. There is not much information about life in the sources. Although the date of birth and death is not known, it is understood that he was alive in H. 1230 (1815/1816) when we look at the date verses in the Divan. Some information about the life of Niyazi, his literary personality, his thoughts on poet and poetry was obtained from the Divan.

The Divan of Niyazi was attributed to Seyyid Ahmed Niyazi, the sheikh of the army, in sources; however, as a result of our investigation and research, it was revealed that the work belongs to Niyâzî Çelebi, one of the clerks of Çavuşbaşı Ahmed Âtıf Efendi.

Divan, which is the only work of Niyazi, is registered with the archive number 2114 in Âtıf Efendi Library. The work consists of 6 kaside, 33 gazel, 1 murabba’, 1 müseddes, 3 şarkı, 4 tahmis, 3 terkib-i bend, 1 mesnevi, 25 kıt’a, 3 nazm, 5 beyit, a total of 85 verses with prose and letter copies. The Divan of Niyazi, which was prepared in transcript from a single copy, was analyzed in terms of verse forms and verse types. Dates that have a wide place in the Divan and shed light on the social and political events of the period were also examined in terms of the subject.