Türklerin Menşeine Dair (Hasan Enver Paşa )

Türklerin Menşeine Dair Hasan Enver Paşa ÖTÜKEN NEŞRİYAT
II. Abdülhamid döneminde Osmanlı ordusunda görev yapan ve dönemin önde gelen Türkçülerinden olan Hasan Enver Paşa (1857-1929), emekli olduktan sonra 1917-1918 yıllarında Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası’nda Eski Türk tarihi ile dili hakkında “Türklerin Menşeine Dair” başlığını taşıyan kısa makaleler yayımlamıştır. Aslen Polonyalı olan ve Türklerin Avrupalı sayılması gerektiğini savunan Mustafa Celaleddin Paşa’nın (Konstanty Borzęcki; 1826-1876) izinden gitmiş, bu yazılarında Türklerin dünyadaki en eski halk olduklarını, dünya dillerinin önemli bir kısmının Türkçeden geldiğini ve Türklerin pek çok Avrupa halkının ataları olduklarını öne sürmüştür. Türklerin beyaz ırka mensup olup sarı ırktan sayılmamaları gerektiğini belirten Hasan Enver Paşa, Avrupa’da daha önce Türklerle ilgili olarak ortaya atılan ırkçı yaklaşımları eleştirmiştir. Paşanın bu görüşleri öne sürmesinin bir başka nedeni, çeşitli Balkan milletlerinin Osmanlı topraklarında hak iddia etmeleridir. Bu tezlere karşılık olarak Avrupa ve Anadolu’nun eski dönemlerde de Türk toprağı olduğunu savunan Hasan Enver Paşa’nın görüşleri, elbette dönemin savaş koşulları içerisinde değerlendirilmelidir. Paşanın iddialarının büyük oranda geçersiz olduğu günümüzde anlaşılmış olmasına karşılık, makaleleri aslında Türk düşünce tarihi için önemlidir. Bu makaleler hakkında daha önce bazı çalışmalar yapılmıştır, ancak üzerlerinde daha fazla durulması gerektiği anlaşılmaktadır. Mustafa Celaleddin Paşa’nın görüşlerinin Mustafa Kemal Atatürk’ü etkilediği iyi bilinen bir husustur. Hasan Enver Paşa’nın görüşleri de aslında Erken Cumhuriyet dönemindeki Türk Tarih Tezi ve Güneş-Dil Teorisi’nin öncülü olarak değerlendirilebilir. Onun yazıları sayesinde, bu tezlerin aslında Erken Cumhuriyet döneminden önce, Osmanlı’nın son dönemlerinde gelişmeye başladığı anlaşılmaktadır. Elinizdeki bu kitapta, aynı zamanda Nazım Hikmet ile Oktay Rifat’ın dedesi olan Hasan Enver Paşa’nın yirmi bir tane kısa makalesi, Hayrettin İhsan Erkoç tarafından bir araya getirilmiş ve Latin harflerine aktarılmıştır.