Ortahisar Tarih Müzesi Arşivi Belgelerinde Pontus Meselesi (Veysel Usta)

Ortahisar Tarih Müzesi Arşivi Belgelerinde Pontus Meselesi Veysel Usta, Prof.Dr. Mesut Çapa SERANDER YAYINLARI
Temeli 1821 Yunan isyanına dayanan ve Birinci Dünya Savaşı sonrasında Doğu Karadeniz bölgesinde bağımsız bir devlet kurulması çabası olarak özetlenebilecek
olan Pontus sorunu, Milli Mücadele döneminin en ciddi meselesi olmuştur. Birinci Dünya Savaşı’nın galipleri tarafından barış anlaşmalarını hazırlamak üzere 18 Ocak
1919’da toplanan Paris Barış Konferansı, Yunanistan’ın siyasi desteğini arkasına alan pontusçuların bağımsız bir devlet kurma girişimlerine sahne olmuştu. Bu girişimin
başını çeken Trabzon Metropoliti Hrisantos konferansa sunduğu raporda, taleplerini Wilson ilkelerine uygun hale getirebilmek için Doğu Karadeniz bölgesinin demografik
yapısına dair verilerde ciddi tahrifatlar yapmıştı. Öte yandan itilaf Devletleri’ni de arkasına alarak bölgedeki Rum nüfusunu artırabilmek için Rusya’dan çok sayıda in-
sanı bölgeye yerleştirmek ve destekledikleri pontusçu çeteler aracılığıyla Müslüman nüfusun bölgeyi terk etmesini sağlamak için de yoğun bir faaliyet içine girmişlerdi.
TBMM Hükümeti bu isyan girişimini kurduğu Merkez Ordusu ile bastırabilmiş ve sorun 30 Ocak 1923 tarihli Türk Yunan Ahali Mübadelesi sözleşmesiyle nihai çözüme
kavuşmuştur.
Elinizdeki bu kitap, Pontus meselesinin odak merkezi olan Trabzon Vilayetinin yazışmalarına dair belge neşrini ihtiva etmektedir. Pontus sorununa dair uzunca sayılabilecek bilimsel bir metinden sonra yayımlanan belgeler, bölgede yaşanan olaylara ve alınan tedbirlere dair önemli bilgi vermektedir. TBMM Hükümeti ile askeri açıdan Doğu Karadeniz bölgesinden sorumlu olan 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa ve Trabzon Valiliği arasında cereyan eden bu resmi yazışmalar, bu mücadelenin arka planına ışık tutar niteliktedir. Bunun yanı sıra olayların mutfağı kon-
umunda bulunan Trabzon Vilayetinin polis, asker ve jandarma birliklerinin faaliyetlerine dair merkeze intikal etmemiş bazı belgelere de yer verilmiş olan kitap, bu
özelliğiyle ayrı bir önem arz etmektedir.  Asılları, 2016 yılında Trabzon Ortahisar Belediyesi tarafından hizmete açılan Ortahisar Tarih Müzesi’nde bulunan beş bini aşkın belge arasından seçilerek hazırlanan bu çalışma, yöre tarihine olduğu kadar ulusal tarihimize de katkı sağlayacak niteliktedir.