| Tez Künye | Durumu | ||
| Trabzon Ayasofya Müzesi ile Boztepe mezarlığındaki Osmanlı mezar taşları / Ottoman tomb stones in Trabzon Hagosophia Museum and Boztepe cemetery Yazar:DAVUT KAYA Danışman: DOÇ. DR. EYÜP NEFES Yer Bilgisi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History ; Tarih = History Dizin:Adıyaman-Boztepe = Adıyaman-Boztepe ; Mezar taşları = Tambstones ; Mezarlıklar = Cemeteries ; Osmanlı Dönemi = Ottoman Period ; Süslemeler = Ornamentations ; Trabzon = Trabzon ; Yazıtlar = Inscriptions | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2021 124 s. | ||
| Bu araştırmada Trabzon Ayasofya Müzesi ile Boztepe Mezarlığında bulunan toplam 29 adet Osmanlı mezar taşı konu edilmiştir. Bahsi geçen mezar taşları Osmanlı devletinin son 3 yüzyılını (1701-1923) kapsamaktadır. Haziredeki mezar taşları Arapça, Farsça ve Osmanlıca olarak ta’lik, sülüs, nesih ve nesta’lik şeklinde yazılmışlardır. Ayasofya Müzesindeki çalışmamıza konu olan mezar taşlarının mezarlarının yerleri bilinmemektedir. Bahsi geçen mezar taşları, Trabzon’un farklı yerlerinde ki mezarlıkların çeşitli sebeplerle taşınması sonucu Ayasofya’ya getirilmiş ancak bu taşların nereden geldiğiyle alakalı bir bilgiye rastlanılmamıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ayasofya Müzesi bölgesinde yenileme çalışması yaparak mezar taşları için bir sergi alanı oluşturup 2020 yılında halkın ziyaretine açmıştır. Sergi alanı 2 bölgeden oluşmaktadır. 1. Bölge alana giriş kapasının doğu tarafında boyuna bir yapı oluşturacak şekilde yan yana dizilmişlerdir. Mezar taşlarının arasında Gülbahar Hatun türbesinin haziresinden getirilen taşlar da bulunmaktadır. 2. Bölge ise alana giriş kapısının batı tarafındaki kapıdan girerek gidilen çay bahçesinin kuzey tarafında U şekline benzer bir yapı oluşturularak sergilenmektedir. Bu alandaki mezar taşlarının ekseriyeti kırık taşlardan oluşmakta ve ayrı ayrı sergilenmektedir. Yine bu bölgede 1. Bölgede olduğu gibi Gülbahar hatun türbesi haziresinden getirilen mezar taşları bulunmaktadır. Ayasofya Camii ve Müzesi alanında 60’a yakın mezar taşı bulunmaktadır. Bizim konu edindiğimiz mezar taşları 20 adet olup bunlardan 3 tanesi sandukasıyla beraber alanda sergilenmektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda 2 kardeşin aynı sandukaya beraber defnedildiği anlaşılmaktadır. Boztepe Mezarlığında ise 3 adet sandukaya rastlanmıştır. Bu sandukalar mezarlığın batı tarafında aynı alanda yer almaktadır. Kuzey tarafta yer alan Sanduka da 1 adet mezar taşı bulunmaktadır. Güneyde olan 2 sanduka yan yana olup batı taraftaki sandukada 2 adet mezar taşı doğu taraftaki sandukada 3 adet mezar taşı bulunmaktadır. Buradaki mezar taşlarının renklerinin siyah olduğu göze çarpmaktadır. Mezar taşlarında ki şahıs bilgileri, yazı çeşitleri, kullanılan malzemenin yanı sıra şahidelerde kullanılan süslemeler, tezyinatlar ve motiflerle ilgili bilgiler irdelenmiştir. | |||
| In this study, a total number of 29 Ottoman tombstones located in Trabzon Hagia Sophia Museum and Boztepe cemetery are discussed. The tombstones in question span the last three centuries (1701-1923) of the Ottoman Empire. The tombstones inside the burial ground were written in Arabic, Persian, and Ottoman in the forms of ta’lik, sülüs, nesih, and nesta’lik. The locations of the graves corresponding to the tombstones discussed in our study conducted within Ayasofya Museum are unknown. The tombstones in question were brought to Ayasofya as a result of the relocation for various reasons of cemeteries initially located in different parts of Trabzon. However, no information was found pertaining to their original locations. The Ministry of Culture and Tourism established an exhibit area for the tombstones after conducting renovations within the area around Ayasofya Museum and opened it to the public in 2020. The exhibit area consists of two sections. Section one is located to the east of the entrance to the area as a set of items placed side-by-side, forming an elongated structure. Among the tombstones, stones brought from the burial ground located within Gülbahar Hatun sepulcher are also present. Section two is located to the north of the recreation space accessible through the gate located to the west of the area entrance, displayed in the form of a structure similar to that of the section one but in a “U” shape. The entirety of the collection in this section consists of broken stones that are displayed separately. Again, in this section, as it is in the first section, there are tombstones brought from the burial ground located in Gülbahar Hatun sepulchre. Close to 60 tombstones are located within the grounds of Ayasofya Museum and mosque. The number of tombstones discussed here is twenty, three of which are displayed within the area together with their sarcophagi. Studies have concluded that two brothers were interred within the same sarcophagus. Three sarcophagi were found within Boztepe cemetery. These sarcophagi are in the same area in the western section of the cemetery. The sarcophagus located in the northern side of this section contains one tombstone. The two sarcophagi located in the southern side are placed side-by-side. The one that is located to the west contains two tombstones, while the one located to the east contains three. These tombstones have the distinction of being coloured black. The adornments, ornamentations, and the motifs used on the stones were examined. In addition, the personal information given on the tombstones, the writing styles and the material used were also examined. | |||