| Tez Künye | Durumu | ||
| 1960 ve 1974 yılları arasında Türkiye ve İngiltere’nin karşılaştırmalı Kıbrıs politikaları / Turkey’s and England’s comparative Cyprus policy between 1960 and 1974 Yazar:ERGENEKON SAVRUN Danışman: DOÇ. DR. MELİH TINAL Yer Bilgisi: Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Tarih Bilim Dalı Konu:Tarih = History ; Uluslararası İlişkiler = International Relations Dizin:Kıbrıs = Cyprus ; Kıbrıs sorunu = Cyprus problem ; Türk-Kıbrıs ilişkileri = Turkish-Cyprus relations ; Türk-İngiliz ilişkileri = Turkish English relations ; Türkiye = Turkey ; Uluslararası ilişkiler = International relations ; Uluslararası politika = International policy ; İngiltere = England | Onaylandı Doktora Türkçe 2017 642 s. | ||
| Türkiye ve İngiltere’nin 1960 ve 1974 yılları arasında Kıbrıs konusunda düşündükleri ve uyguladıkları politikaların süreçlerini karşılaştırmalı bir analizini yapan bu doktora tezinin amacı, her iki devletin iç ve dış politikalarına etki eden olguları ve ortaya çıkardığı sonuçları değerlendirmektir. 1960 ve 1974 arası döneminin tercih edilmesinin nedeni ise; bahsedilen yıllarda İngiltere bir kaç askeri üssünü bırakmak kaydı ile Kıbrıs’a sözde bağımsızlığını geri vermiş, Türkiye ise, 1878’den sonra İngiltere’ye kiraladığı adaya tekrar ayak basmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu ile karşıt ittifaklarda çarpışan İngilizler, Kıbrıs’ı ilhak ettiğini bildirecek ve daha sonra da Türkiye Lozan’da Kıbrıs’ı İngiltere’ye bırakacaktır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra savaşın galip devletlerinin Dünya’yı iki (Batı ve Doğu Bloku) kutuplu sistemin içerisine sokmasından da Kıbrıs Doğu Akdeniz’deki jeostratejik öneminden ötürü nasibini alacaktır. Özellikle de 1950’lerin sonuna doğru bu ayrışma ivme kazanmıştır. Öte yandan Türkiye ve Yunanistan arasında on dokuzuncu yüzyılın genelinde ve yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde meydana gelen çatışmalar, savaşlar ve anlaşmazlıklar haliyle Kıbrıs’ta yaşayan Türk ve Rum toplumlarını da etkileyecektir. İngiltere ise İkinci Dünya Savaşı’ndan galip çıkmasına rağmen eski imparatorluk gücünü de kaybetmiştir. Ancak Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’deki çıkarlarından da vazgeçmek niyetinde değildir. Türkiye ise öncelikle Kıbrıs Türk halkının can ve mal güvenliğini sağlamak amacını gütmüştür çünkü başında Sovyet Rusya tehdidi vardır ve Yunanistan ile birlikte girdiği NATO ve Batı İttifakı’na hayati önem vermektedir. Bu yüzden ilk başlarda Türkiye her hangi bir anlaşmazlıkta İngiltere ile beraber yürümek istemiştir. Ancak gün geçtikçe artan Rum saldırıları karşısında Türkiye, birazda iç kamuoyu baskısının sonucunda Kıbrıs politikasında değişiklik yapmak zorunda kalacaktır. Bir yanda Rumların “Enosis” sevdası diğer yanda Türklerin “Taksim” tezi ortaya atılacaktır. Ancak bu savlar İngiltere’nin çıkarlarına ters düştüğünden en azından Türkiye için fazla uzun ömürlü olmayacaktır. 1959 Zürih ve Londra Antlaşmaları’nın ardından 1960’da Kıbrıs Cumhuriyeti kurulacak, ancak daha üç yıl geçmeden kurulan cumhuriyet bitmeyen Rum saldırıları yüzünden bir daha birleşmemek üzere hem zihinlerde hem de gönüllerde son bulacaktır. 1963-1967 gibi dönemlerde de Kıbrıs konusu Türkiye için daha da kritik bir hale gelecektir. Ancak yukarıda değindiğimiz gibi bazı dış etkenlerden ötürü Türk siyasetine yön verenler 1974 yılına kadar beklemek zorunda kalacaklardır. İngiltere’nin öncelikli ve daimi amacı ise İngiliz egemenliğini sürekli kılabilmek için, her türlü toplumsal karışıklıktan yararlanmak, öte yandan da iki toplumun içlerinde ki toplumsal çekişmeden de fayda sağlamak. Böylece adada ve Doğu Akdeniz’de kendisine rakip olabilecek güçlerinde önüne geçerek bölgede başat güçlerin başında gelmek istemesidir. Bunların yanı sıra Kıbrıs sorununun muhatabı yerel ve siyasal baş aktörler ile birlikte, Türkiye ve İngiltere’nin de içinde bulundukları kendi toplumunun ve dünya siyasal sisteminin getirmiş olduğu yeni ve değişik startejik koşulları karşılaştırmalar yaparak ele alacağız. Elde edeceğimiz bulgularında karşılaştırmalarını yapacağız. Bu çalışma temelde bunu hedeflemektedir. Belirtilen amaç ve yöntem dahilinde tezin giriş bölümünde Osmanlı döneminde Kıbrıs’ın hangi koşullar altında İngiltere’ye verildiğini ve daha sonra elden nasıl çıktığına değinilecektir. Sırasıyla da birinci bölümde, Lozan Antlaşması baz alınarak İkinci Dünya Savaşı’nın eşiğinde Kıbrıs’ta meydana gelen gelişmeler belirtilecek. İkinci bölümde, savaşın başlangıcından 1955’lerin ortasına kadar ki süreçte adanın Türkiye açısından nasıl uluslararası bir sorun hale gelmesinin bilgisi verilecek. Bunu izleyen üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı bölümlerde ise 1959 Zürih ve Londra Antlaşmalarından 1974 Kıbrıs Barış Harekatına kadar olan sürede Türkiye ve İngiltere’nin, zaman zaman Yunanistan’ın, zaman zaman Kıbrıs’taki Rum ve Türk toplumlarının ve zaman zaman da uluslararası güçlerin etkisiyle şekillenen Kıbrıs politikalarına değineceğiz. Ayrıca, bu gelişmeler ışığında, Kıbrıs konusunun, Türkiye ve İngiltere’deki iç ve dış siyasi durumu nasıl etkilediği ve şekillendirdiğini de karşılaştırmalar yaparak incelemek olacaktır. Sonuç bölümünde ise genel bir karşılaştırma yaparak bu dönemin önemli gelişmelerinin ışığında, günümüz Kıbrıs’ın Türkiye için stratejik, tarihsel ve kültürel olarak hayati önemini ortaya koymak olacaktır. Anahtar Kelimeler: Kıbrıs Türk Milli Davası, Türkiye’nin Kıbrıs Politikaları, İngiltere’nin Kıbrıs Politikaları, Kıbrıs Siyasi ve Sosyal Tarihi, Doğu Akdeniz Stratejisi | |||
| This doctoral thesis will investigate according to both Turkey and England’s politics towards the Cyprus Issue between 1960 and 1974. For this purpose, this study will also make comparison between these states thoughts and their applications in this period. The reason for the choosing of the 1960 and 1974 period is that England, by leaving two military bases on the island, gave it back its so-called independence in the years mentioned, while Turkey set foot again in the island which it leased the island to Britain in 1878. During the First World War, the British fought in opposing alliance with the Ottoman Empire, because of that, they declared the annexation of Cyprus and then Turkey left it to England after the Lausanne Treaty due to its strategic importance in the Eastern Mediterranean, the island, suffered after the Second World War period, because the victorious countries divided the world in a bipolar system (Western and Eastern Block). In particular, this separation gained momentum towards the end of the 1950’s. On the other hand, conflicts, wars and disputes between Turks and Greeks throughout the nineteenth century and in the first quarter of the twentieth century consequently affected the Turkish and Greek communities in Cyprus. As for England, though coming as the victorious state from the Second World War, she lost her old imperial power. However, Britain did not intend to give up its interests in the Middle East and the Eastern Mediterranean. Turkey’s priority was to protect Turkish Cypriots’ life and property rights because there was a serious Soviet Russia threat to Turkey and Turkey gives vital importance both to NATO and Western Alliance. Therefore, Turkey wanted to walk with England in any dispute at the beginning. However, Turkey changed its Cyprus politics in the face of the gradual Greek attacks and somehow as a result of pressure of domestic public opinion. On the one hand, Greece’s “Enosis” passion, on the other side, the Turks “Taksim” thesis had rose. However, these claims did not live long at least for Turkey, because it was contrary to the interests of Britain. The Republic of Cyprus was established in 1960 after the 1959 Zurich and London Agreements, but the republic in less than three years, was wrecked and never united again either in minds or hearts as a result of the endless attacks of Greeks. As in the period 1963-1967, the Cyprus issue became even more critical for Turkey. However, as mentioned above, those who directed the Turkish politics had to wait till 1974 because of some external factors. Britain’s priority and permanent objective was to sustain its dominance and to get benefits from all kind of social unrest, in other respects, they also wanted to take advantage of strife of two communities. Thus, they were able to surpass any power that could rival them and was willing to be the dominating force in the island and Eastern Mediterranean region. In addition to these, with the local and main political actors of the interlocutor of the Cyprus problem, we will investigate different strategic conditions at their time by making comparisons between Turkey’s and Britain’s politics according to their own domestic societies and what the world political system brought. This study basically aims it. In the introduction to the thesis with the stated objectives and methods that under what conditions Cyprus was given to England during the Ottoman period and then that will be discussed how Cyprus got out of hand. Respectively, in the first chapter, on the basis of the Lausanne Treaty, the developments occurring in Cyprus will be indicated on the brink of the Second World War. In the second part, how the island to became an international problem for Turkey from the beginning of the war till mid 1955’s will be showed. In the following third, fourth, fifth and sixth chapters, we will reiterate how Cyprus politics was shaped by Turkey and England, from time to time by Greece, from time to time by the Cypriot Greeks and Cypriot Turks and from time to time by the international powers politics. Additionally, in the light of these developments, we are going to try to explain and also examine the shape by making comparisons how the Cyprus issue has affected both Turkey’s and England’s domestic and external political situations. In the conclusion part, we will make a general comparison in the light of the significant developments of this period, trying reveal that how today’s Cyprus is of vital importance strategically, historically and culturally for Turkey. Keywords: Cyprus Turkish National Case, Turkey’s Cyprus Politics, England’s Cyprus Politics, Political and Social History of Cyprus, Eastern Mediterranean Strategy | |||