| Tez Künye | Durumu | ||
| Philomelion`daki (Akşehir) Bizans dönemi taş eserleri / Architectural plastic in Byzantine at Philomelion (Akşehir) Yazar:ŞENER YILDIRIM Danışman: DOÇ.DR. SEMA DOĞAN Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2006 224 s. | ||
| ÖZET Sultan dağları’nın doğu yamacında kurulmuş olan Philomelion, bugünkü Akşehir ilçesinin olduğu yerde konumlandırılmaktadır. Kentin Hıristiyanlık tarihiyle ilgili ilk bilgiler II. yüzyılın ortalarına kadar inmektedir. Bizans Dönemi boyunca, önce Pisidia Bölgesi metropolisi olan Pisidia Antiochia’sına, sonra da Amorion metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi olmuştur. Başkent Konstantinopolis’i Dconion ve oradan da Kilikia Bölgesine bağlayan ana yol güzergahı üzerinde olması kenti bütün dönemlerde önemli kılmıştır. XII. yüzyılın sonlarında Selçuklu egemenliğine giren kent, bir yüzyıl boyunca sürekli olarak el değiştirmiş ve bu süre içinde yaşanılan bir kentten çok askeri bir üs olarak işlev görmüştür. Çalışmanın konusunu Akşehir’deki taş eserler oluşturmaktadır. Kentte Bizans Dönemi’ne ait toplam yüz dokuz taş eser tespit edilmiştir. Bunlardan kırk beşi müzede sergilenmektedir. Altmış üç taş eser ise XIII. yüzyılın başından itibaren yapılmaya başlanan, Türk Dönemi yapılarında devşirme olarak kullanılmıştır. Bu yapılardan on biri Selçuklu Dönemi’ne, ikisi Beylikler (Hamidoğullan) Dönemi’ne ve biri Osmanlı Dönemi’ne tarihlendirilmektedir. Bir sütun başlığı da Seyit Mahmut Hayrani Türbesi’nin bahçesinde bulunmuştur. Tarihlendirme konusunda, taş eserlerin motif, kompozisyon, bezeme tekniği, form, işçilik gibi unsurları dikkate alınmış ve karşılaştırma örnekleri ışığında bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. İncelenen taş eserlerin üçü IX. yüzyıla, elli üçü X-XI. yüzyıllara ve diğer kırk sekiz taş eser ise V-VI. yüzyıllara tarihlendirilmiştir. Taş Medrese’de devşirme olarak kullanılmış olan korint tipindeki bir sütun başlığı ise II-III. yüzyıllar içinde değerlendirilmiştir. Dört taş eser için ise herhangi bir tarihlendirme önerisi getirilememiştir. Akşehir’deki taş eserlerin elli üçünü sütun başlığı, sütun kaidesi, lento/söve ve kapı- pencere şebekesi gibi mimari işlevli örnekler oluşturmaktadır. Otuz sekiz taş eser ise ambon, templon payesi, templon arşitravı, templon sütunu ve vaftiz teknesi gibi liturjik işlevli eserlerdir. Yapıdaki özgün konumu bilinmediğinden levhalar ayrı bir grup olarak ele alınmış ve altı taş eser içinse kesin bir işlev belirlenememiştir.II İncelenen taş eserlerin büyük çoğunluğunun, farklı renk ve özelliklerdeki mermerlerden yapıldıkları görülmüştür. On iki taş eserin ise üzerleri boyanmış olduğu için malzemeleri anlaşılamamaktadır. Katalog bölümünde gri mermer olarak belirtilmesine rağmen, görece daha kalitesiz olan malzemesi nedeniyle, sekiz taş eserin yerel bir taştan yapılmış olabilecekleri de düşünülmektedir. Değerlendirme içinde ele alman bir bölüm, Akşehir’deki taş eserlerin bezeme repertuarı ve Phrygia atölyelerinin özellikleri konusundadır. Akşehir’de çok sayıda taş eser üzerinden görülen düğümlü, geçmeli geometrik motif ve kompozisyonlar, yakın çevrede de çok miktarda karşılaştırma örneği bulunabilmesinden dolayı, Phrygia Ekolü’nün bezeme repertuarına ait özellikler olarak değerlendirilmiştir. Aynı şekilde, dışa taşkın çiçek rozetleri de yine Phrygia Ekolü’nün ürünleri olmalıdır. Değerlendirme içinde tartışılan bir diğer konu da Pisidia ve Phrygia Bölgelerindeki mermer üretimi, atölyeleri ve ticaretidir. Philomelion’un “erken dönemi” olarak tanımladığımız V-VI. yüzyıllara ait taş eserlerde Konstantinopolis atölyelerinin ana etki kaynağı olduğu tespit edilmiştir. Orta Bizans Dönemi’ne tarihlenen taş eserlerde ise Konstantinopolis atölyelerinin etkisinin zayıf olduğu, buna karşılık Phrygia atölyelerinin daha baskın olduğu görülmüş ve Philomelion’daki taş eserlerin Phrygia atölyelerinin birer örneği olduğu sonucuna ulaşılmıştır. VI. yüzyıla kadar üretimin kesin olarak devam ettiği Dokimion ocaklarında, aynı zamanda atölyelerin de olduğu ve işlenmiş taş eser ticaretinin varlığı tespit edilmiştir. Orta Bizans Dönemi’nde ocak üretiminin devamlılığı tartışılmış ve ocak atölyeleri yerine, kentlerdeki atölyelerde taş eser işçiliğinin sürmüş olduğu önerilmiştir. | |||
| Ill ABSTRACT Settled on the eastern side of the “Sultan Dağlan”, Philomelion was located on the place of the site of the current town of Akşehir. The first information concerning the early Christian’s period of the town goes down to the second half of the 2nd century A.D. During the Byzantine period, the city was firstly related to the metropolis Antiocheia of Pisidia and after became a bishop centre of to the metropololit of Amorion. Because of his geographical situation on the main road connecting Constantinopolis to Ikonion and to the Cilician region, Philomelion had an important strategic role in the defence of the region. The city preserved its strategic role even after the domination of the Seljuk from the 12th century AD. The subject of this thesis relates to the stone products of Akşehir. On the whole, 111 pieces were detected. 45 of them come from the museum of Akşehir. 63 of these stone pieces were found re-used in the Turkish buildings whose constructions had started in the 13th century A.D. 11 of these buildings date from the Seljuks period, 2 of them from the Beylik period (Hamidoglu) and one from the Ottoman period. The dating of the stone products was based on the study of the techniques of decorations, the forms, the qualifications of models and the referred examples. 53 inventoried pieces were dated from the 10th – 11th centuries, 3 pieces were dated from the 9th century and 48 stone pieces were dated from the 5th – 6th centuries. Only one Corinthian capital has been estimated to belong to the 2nd – 3rd centuries A.D. No dating estimation was suggested for 4 stone pieces. The inventory of Akşehir’ s stone products includes 53 architectonic elements (capitals, column bases, lintel and window) and 38 liturgical elements (ambon, templon elements, baptism curve). Without any precision on their functions, chancels have been studied separately. 6 stones pieces functions have been undefined. The majority of inventoried pieces are made out of marbles of different colors and quality while 8 pieces are realized in local stones.IV Stylistically, stone materials from the early period of Philomelion (5th -6th century) show the great influence of the art of Constantinopolis. However this influence diminishes during middle Byzantine period and leaves place with an infuence of the workshops of Phrygie. The decoration repertory of the inventoried material of Philomelion inclu in majority interlaced geometrical motifs and rosettes thus show a close relation with this workshop. Although the quarries of Docimion died out towards the end of the 6. century, the continuity of the production of marble during the Middle Byzantine period lets to us think of the presence of small local workshops which continued to work in the cities. | |||