| Tez Künye | Durumu | ||
| Kayseri Kölük Camii ve medresesi / Yazar:ARZU ÖZBİDECİLER Danışman: PROF.DR. BEYHAN KARAMAĞARALI Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin:Camiler = Mosques ; Kayseri = Kayseri ; Kölük Cami = Kölük Mosque ; Külliyeler = Complexes ; Medreseler = Madrasahs | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 1996 78 s. | ||
| ÖZET Kölük Camii ve Medresesi Kayseri şehri, Melikgazi ilçesi, Gülük mahallesinde bulunmaktadır. Kuzeyinden Gülük Caddesi geçmektedir. Caddenin kuzeyinde ise. bu gün örtü sistemi tamamen yıkılmış Kölük Hamamı yer almaktadır. Bugün eski yerleşim yeri içerisinde bulunan eser, kuzey – doğusundaki dış surlara yaklaşık 200 m. uzaklıktadır. Yapı topluluğunun surların dışında yapılması, o dönemde şehrin büyüdüğünü ve surların dışına taştığını ortaya koymaktadır. Danişmendliler zamanında yapılan yapı topluluğu yine bu dönemde yapılan kuzey-doğusundaki surlardan sonra yapılmıştır. Danişmendlilerin başkenti olduğu sırada yapılmış olan Kölük Camii ve Medresesi şehrin büyümesi ile, bünyesinde çarşı-pazar yerlerinin bulunduğu mahallelerle genişlemiş bir bölgede inşa edilmiştir. Yapının orijinal ismi bilinmemektedir. M. 1335 tarihinde “Gülek Şemseddin” ta rafından düzenlenmiş vakfiyesinden dolayı bu isimle anılarak günümüze kadar gelmiştir. Kölük Camii ve medresesi, doğu tarafı cami, batı tarafı medrese olarak düzenlenmiş birleşik tek bir binadan oluşmaktadır. M. 1211 tarihinde Danişmendli sülalesin den Atsız Elti tarafından caminin doğu kısmı onarılmış ve kuzey-doğu köşeye, Selçuklu portallerinin ön kompozisyonunu gösteren bir portal yapılmıştır. Bu portalden başka kuzey cephede iki kapı daha vardır. Cami bu görünümü ile, mihrap önü kubbeli batı sahınları kıble duvarına dikey, doğu sarımları kıble duvarına paralel uzanan tonozlu ve orta bölümü kubbeli tiptedir. Batı taraftaki medrese ise iki katlı olarak inşa edilmiştir. Medrese en batıdaki öğrenci odaları ile önünde bir koridor ve avludan ibarettir. Medrese avlusundan üç büyük kemerle camiye geçiş sağlanmaktadır. Camide dikkatimizi çeken elemanlardan biri de Kayseri camilerinde tek örnek olarak karşımıza çıkan ve taş mihrabın üzerindeki XIII. yüzyıl sonu veya XIV. yüzyıl başına tarihlenen çini mozaik mihrabıdır. Cami ve medresede görülen değişiklikler ve ilavelerden dolayı yapının oldukça fazla onarım gördüğü belli olmaktadır. Bu sebeple yapının ilk hali şimdiki planından farklıdır.Yapının Kayseri’ nin Danişmendliler zamanında başşehir olduğu sırada Melik Muhammed (1 134-1 142) döneminde Onun tarafından yapıldığı kanısındayız. Anadolu’da cami-medrese birlikteliğinin ilk örneklerinden biri olan Kölük Camii ve Medresesi, bu uygulaması bakımından daha sonra Artuklulara geçecek Zengi ve Eyyubi mimari eserlerinde görülen cami-medrese kaynaşmasının farklı bir anlayışını sunmaktadır. Bu anlayış ürünü olarak da muhtemelen güneyli bir sanatçı tarafından yapılmış olmalıdır. Kendinden sonraki, Selçuklu yapılarına da örnek olan Kölük Camii ve Medre sesi, daha sonra Osmanlı mimarisinde de çok daha gelişmiş ve farklı bir karaktere bürünmüş anlayışın öncüsü olmuştur. | |||
| HI SUMMARY Kölük Mosque and Madrasah is at Gülük(Kölük) district of Melikgazi, a town of the city of Kayseri. Gülük Street passes from the north of the mosque. In the north of the street, Gülük Bath take place, the roof system of which is completely destructed. Today, the building takes place in the old settlement, and it is 200 m. away from the outer city walls in the east. As the complex has been built out of the city walls, it can be deduced that the city was enlargened that period. It is also possible that the comlex was surrounded by a marketplace. The original name of the building is unknown. The present name of the mosque is a consequence of the vaqf charter prepared by “Gülek Şemseddin” in 1335 A.D. Kölük Mosque and Madrasah is building complex consisting of a mosque at the eastern side, and a madrasah at the western side. A portal was constructed in 121 1 A.D.by Atsız Elti, a member of the Danishmendid family, at the north-eastern corner of the building, which has the compositional scheme of the Seljukid portals.There are two other doors on the northern facade. The central part and the part in front of the mihrap are covered with domes; the western naves are perpendicular to the qibla wall, the eastern naves are parallel to it; and they both are covered with vaults. The madrasah on the west has two storey. It consist of “pupils” rooms on the extreme west, a corridor in front of them, and a court. A passage is provided through three large arches from the court of the madrasah to the mosque. The mosaic tile mihrap which is dated to the end of the 13 th century or to the beginning of the 14th century is a unique example and it covers an older stone mihrap. Many changes and additions observed in the mosque and the madrasah show that the building has been largely restored. The mosque which consists of the dome in the front of the mihrab and five naves perpendicular to the qibla wall and covered with vaults have been probably constructed together with the madrasah. It can be supposed that the building was constructed in the time of Melik Muhammed (1134- 1 142 A.D.) and by himself. It is one of the earliest examples of mosque-madrasah complexes in Anatolia, and it will be later observed in Zengid, Ayyubid, and then in )MArtuqid architecture. Consequently, the building may have been made by a Southerner artisian. ivl | |||