| Tez Künye | Durumu | ||
| Batı Anadolu’ da yayılış gösteren Plantago L. (Plantaginaceae) cinsi, Coronopus DC. seksiyonu üzerinde morfolojik, anatomik ve karyolojik bir çalışma / A morphological, anatomical and caryological study on Genus Plantago L. (Plantaginaceae), Section Coronopus DC. disturbed in West Anatolia Yazar:BAHATTİN BOZDAĞ Danışman: PROF. DR. CANAN ÖZDEMİR Yer Bilgisi: Celal Bayar Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı / Botanik Bilim Dalı Konu:Biyoloji = Biology ; Botanik = Botany Dizin:Anatomi = Anatomy ; Karyoloji = Karyology ; Morfoloji = Morphology | Onaylandı Doktora Türkçe 2016 175 s. | ||
| Bu çalışmada Batı Anadolu’ da yayılış gösteren Plantaginaceae familyası, Plantago L. cinsi, Coronopus DC. seksiyonunda yer alan Plantago coronopus subsp. coronopus L., P. coronopus subsp. commutata (GUSS.) PILGER, P. crassifolia FORSSKAL, P. maritima L. ve P. holosteum SCOP. taksonları morfolojik anatomik ve karyolojik açıdan çalışılmıştır. Taksonlara ait bitki örnekleri Batı Anadolu’ da doğal yayılış gösterdikleri alanlardan toplanmıştır. Taksonların kök, skape, yaprak ve çiçekleri morfolojik açıdan ayrıntılı olarak incelenmiştir. Taksonların toprak üstünde bir gövdeleri yoktur. Yaprakları taban kısımda rozet şeklindedir. Gövde yerine çiçeği taşıyan skape bulunmaktadır. Skapeden çıkan yaprak yoktur. Tüm taksonların korolla tüplerinde örtü tüyleri bulunmaktadır. Tüm taksonların yapraklarının her iki yüzünde de stomalar mevcuttur. Stomalar yanlarındaki epidermis hücrelerine göre diasitik stoma şeklindedir. Tüm stomalar amarillis stoma şeklindedir. Tüm taksonların skapelerinde örtü tüyleri bulunmaktadır. Taksonların polenlerinde 5-9 arasında değişen por vardır. Tüm taksonların polenlerinin apertur yapısı polipentoporattır. Polen simetrisi açısından tüm taksonlar radyal simetriye sahiptir. Taksonların polen şekli de prolat sferoidal polen şeklidir. Taksonların polenlerinde kalın bir halka ile çevrilmiş porlar mevcuttur. Taksonlarda spikalar üzerinde yoğun bir çiçek örtüsü mevcuttur. Bu çiçekleri en dıştan saran bir brakte, braktenin iç tarafında dış sepaller, dış sepallerin alt kısmında ise iç sepaller mevcuttur. İçeride ise tüylü bir korolla tüpü bulunmaktadır. Zarsı yapıya sahip korolla tüpünde 4 tane petal birleşmiş durumdadır. Petallerin uç kısımları ayrıdır. Çiçekler hermafrodit yapılıdır. Stamenler korolla tüpüne yapışıktır. Ovaryum üst durumludur. Her çiçekte bir tane pistil gözlenmiştir. Taksonlar kapsül şeklinde meyveye sahiptir. Taksonların brakte, dış ve iç sepallerinde etli, yeşil bir omurga ve kenarlarında zarsı kanatlar bulunmaktadır. Anatomik olarak tüm taksonların köklerinde epidermis hücrelerini takip eden korteks hücreleri bulunmaktadır. Taksonların kortekslerinde havalandırma boşlukları mevcuttur. P.crassifolia ve P.maritima taksonlarında merkezi silindiri saran 1-3 hücre sıralı endodermis hücreleri kesitlerde net olarak seçilmektedir. P.crassifolia ve P. maritima taksonlarının kök enine kesitlerinde sırasıyla 1-2 ve 2-3 sıralı kambiyum hücreleri seçilebilmiştir. Diğer taksonların kökünde kambiyum hücreleri tespit edilememiştir. Tüm taksonların skapelerinin enine kesiti yuvarlaktır. Skapenin dışını kutikula tabakası ve hemen altında tek sıralı epidermis hücreleri sarmaktadır. Epidermiste örtü tüyleri, çok seyrek olarak salgı tüyleri ve stoma hücreleri tespit edilmiştir. Korteks tabakası P.holosteum taksonunda 4-7 hücre sırasından, P.coronopus subsp. commutata taksonunda 6-10 hücre sırasından diğer 3 taksonda ise 5-8 hücre sırasından oluşmaktadır. Korteks hücrelerinde kloroplastlar bulunmaktadır. Kolleteral iletim demetleri tüm taksonlarda halka şeklinde tüm kesiti kuşatmakta ve kesintisiz olarak devam etmektedir. P.holosteum taksonunda iletim demetlerini örten köşe kollenkiması hücreleri diğer taksonlarda ise sklerankima hücreleri gözlenmiştir. İletim demetlerinde ksilem elemanları daha geniş bir yer kaplamaktadır. Floem hücreleri ise ksilem elemanları arasında küçük gruplar oluşturmaktadırlar. Taksonların skapelerinde kambiyum hücreleri gözlenmemişir. P. crassifolia ve P.holosteum taksonlarının yaprak enine kesitleri D şeklindedir. Taksonların yapraklarının adaksiyal ve abaksiyal yüzlerini örten kutikula tabakası mevcuttur. P.crassifolia taksonunda adaksiyal epidermis hücrelerinin boyları enlerinden büyük, diğer 4 taksonda ise enleri boylarından büyük olarak gözlenmiştir. Taksonların yapraklarının her iki yüzünde de stoma hücreleri gözlenmiştir. Bu stomalar genellikle epidermis hücreleri ile aynı seviyededir. P.crassifolia ve P.maritima taksonlarında üst durumlu stomalara da rastlanmıştır. Taksonların yapraklarında örtü tüylerine ve az sayıda salgı tüylerine de rastlanmıştır. P.holosteum taksonu dışındaki 4 taksonun yaprağında, yaprak merkez damarının abaksiyal yüzünde 3-5 sıra çeperleri kollenkima hücrelerine benzer şekilde kalınlaşmış ve şekilleri yuvarlağa dönüşmüş epidermis hücreleri gözlenmiştir. Benzer şekilde bu 4 taksonun yaprakların uç kısımlarında da 2-4 sıra yuvarlak ve çeperleri kalınlaşmış epidermis hücreleri mevcuttur. Taksonların mezofil tabakalarında palizat ve sünger parankiması ayrımı net değildir. Unifasiyal yaprak tipindedirler. P.holosteum taksonu hariç diğer taksonların iletim demetlerinin adaksiyal ve abaksiyal yüzlerinde ksilem ve floem elemanlarını saran sklerankima hücreleri bulunmaktadır. Taksonlar karyolojik özellikleri açısından değerlendirildiğinde ise 4 takson (P. coronopus subsp. coronopus, P. coronopus subsp. commutata, P. crassifolia ve P. maritima) tetraploid özellik göstermektedir. Bu taksonların kromozom sayısı 2n = 4x= 20 ve temel sayısı x = 5 olarak tespit edilmiştir. Diğer takson (P. holosteum) diploid özellik göstermektedir. Bu taksonun kromozom sayısı 2n = 2x= 12 ve temel sayısı x = 6 olarak tespit edilmiştir. Tüm taksonlarda medyan (M), sub medyan (sm) ve medyan bölgeli (m) olmak üzere 3 farklı kromozom bulunmaktadır. Taksonların kromozomlarında satellit gözlenmemiştir. Sonuçlar fotoğraf, çizim ve tablolar ile gösterilmistir | |||
| In this study, Plantago coronopus subsp. coronopus L., P. coronopus subsp. commutata (GUSS.) PILGER, P. crassifolia FORSSKAL, P. maritima L. ve P. holosteum SCOP. taxa which located in the Plantaginaceae family, Plantago L. genus, Coronopus DC. section in West Anatolia have been studied in point of morphological, anatomical, caryological features. Plant samples of taxa were collected natural area in West Anatolia. The roots, scapes, leaves and flowers of taxa were investigated in point of morphological. There are no any stem on the ground. There are scape instead of stem. The leaves are rosulate type. Scapes don’t have any leaf. All of taxa have hair on corolla tubes and stomatas both side of leaves. Stomatas are diastic according to epidermis cells. All of stomata are amaryllis type. There are aglandular hairs on the scapes. Polens of taxa have pores between 5-9. Polens aperturs of taxa are polypentoporate. All taxa polens have radial symmetry and prolat sferoidal shape and pores with thick ring. Taxa spicas have densily flowers. There are bracts outer side of flowers, anterior sepals under the bracts and posterior sepals under the anterior sepals. There are corolla tube with aglandular hairs on center of flowers and 4 unified sepal on the corolla tubes with membranous structures. End portions of the petals are seperated. Taxa flowers are hermaphrodite. Stamens are adhered to corolla tubes. Ovaries are hypogyn. Taxa flowers have single pistil and fruits which are shaped as capsul. Bracts, anterior and posterior sepals have fleshy and green keels and membronous wings. As anatomicaly, there are cortex cells under the epidermis cells and aeranchymatic type spaces on cortex of roots of taxa. P.crassifolia and P.maritima taxa have 1-3- cell layered endodermic cells. P.crassifolia and P. maritima taxa have 1-2 and 2-3 cell layered cambium cells respectively in the root. Taxa have circular shape cross section of scape. There is a cuticle layer, single layered epidermis cells outer side of scape. Aglandular hairs, glandular hairs(very few) and stoma were observed between epidermis cells. Cortex are 4-7 cell layer in P. holosteum, 6-10 cell layer in P.coronopus subsp. commutata and 5-8 cell layer other three taxa. Cortex cells have chloroplasts. There is a continously vascular bundle in the scape of taxa. We observed collenchmatic cells in P.holosteum and sklerancymatic cells in other taxa surrounding of vascular bundle. Xylem cells have wide area in vascular bundle. Floem cells are compose litlle groups between xylem cells. There are no cambium cells in scape of taxa. P. crassifolia and P.holosteum have D shape cross section of leaves. There is a cuticle and stoma cells both side of leaves of taxa. Stoma cells are generaly same level with epidermis cells. P.crassifolia and P.maritima taxa have upper side level stoma cells too. Taxa leaves have very few glandular hairs, aglandular hairs, hair base cells. Adaxial epidermis cells have bigger size length than width in P.crassifolia leaves contrarily other taxa leaves adaxial epidermis cells. We observed 3-5 layer circular shape epidermis cells which has thicknes cell walls like collenchmatic cells abaxial side of central vascular bundle of leaves and apex of leaves of taxa without P.holosteum. Leaves of taxa are unifacial. There are sclerancymatic cells surrounding of xylem and floem cells adaxial and abaxial side of vascular bundle of leaves without P.holosteum. As caryologicaly, 4 taxa (P. coronopus subsp. coronopus, P. coronopus subsp. commutata, P. crassifolia and P. maritima) have tetraploid feature. These taxa have 2n = 4x = 20 chromosome number and x = 5 base number. P. holosteum have diploid feature and 2n = 2x= 12 chromosome number and x = 6 base number. All taxa have 3 different chromosome type as median (M), submedian (sm) and median region (m). We did not any satellit all taxa chromosomes. Results are pointed out by photographs, illustrations and tables | |||