Sınıf ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Doğal Afet Okuryazarlığı Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 151 – 171, 30.06.2024

Selda Özer Şeyma Zenginer

https://doi.org/10.69643/kaped.1448007

Öz

The aim of this study is to investigate natural disaster literacy levels of teacher candidates studying in primary education and social studies teaching departments. In the study, descriptive survey research and convenient sampling, one of purposive sampling methods, were used. 102 teacher candidates participated in the study voluntarily. Data were collected using the “Natural Disasters Literacy Survey”. According to the research findings, while the geographical inquiries of the teacher candidates are at “high” level, their personal protection measures, physical and intellectual approaches, and general behavioural literacy for natural disasters are at “medium” level. While teacher candidates’ sensitivity and awareness towards natural disasters are at “high” level, their individual and social preparedness levels against natural disasters are “low”. It is determined that their general affective literacy for natural disasters is at “high” level. It is concluded that teacher candidates have “medium” level of knowledge in terms of cognitive literacy for natural disasters. The findings also shows that gender, department and grade level does not cause a significant difference in the natural disaster literacy levels of teacher candidates. The findings obtained at the end of the research are discussed in the light of studies in the literature and some suggestions are made for practice and research.

Anahtar Kelimeler

Natural disaster, Literacy, Natural disaster literacy, Teacher candidates

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık (Kahramanmaraş) Mw 7.7 Elbistan (Kahramanmaraş) Mw 7.6 depremlerine ilişkin ön değerlendirme raporu. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmaras%20%20Depremleri_%20On%20Degerlendirme%20Raporu.pdf Erişim Tarihi: 13 Nisan 2023.
• Aksoy, B., & Sözen, E. (2014). Lise öğrencilerinin coğrafya dersindeki deprem eğitimine ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Düzce ili örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 279-297.
• Can, İ. (2020). Giriş niyetine: Afet sosyolojisine alan açma çabası. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (ss. 15-36). Çizgi Kitabevi.
• Chung, S. C., & Yen, C.-J. (2016). Disaster prevention literacy among school administrators and teachers: A study on the plan for disaster prevention and campus network deployment and experiment in Taiwan. Journal of Life Sciences, 10, 203-214.
• Çelik, A. A. (2020). İlkokul öğretmenlerinin afete hazırlık düzeyleri ile afet eğitiminin eğitim programlarındaki yerine yönelik görüşleri. [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Demirdelen, S., & Çakıcı, A. B. (2021). İlkokul/ortaokul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeyleri: Osmaniye ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 532-541.
• Demirkaya, H. (2007). İlköğretim 5, 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 37-51.
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 22, 147-164.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10th ed.). Pearson.
• Gezer, U., & Aksu, E. O. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet farkındalık düzeylerinin incelenmesi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 400-408. https://doi.org/10.52835/19maysbd.1224027
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi (12. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayalı, H. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin depreme karşı tutumları üzerine bir araştırma. Eğitim Araştırmaları ve İncelemeleri, 13(11), 399-405.
• Kortak, V. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutumlarının incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 448-463. https://doi.org/10.35341/afet.1209047
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2023). Adana’da heyelan nedeniyle meydana gelen kazada hayatını kaybeden öğretmenler son yolculuğuna uğurlandı. https://www.meb.gov.tr/adanada-heyelan-nedeniyle-meydana-gelen-kazada-hayatini-kaybeden-ogretmenler-son-yolculuguna-ugurlandi/haber/29562/tr Erişim Tarihi: 13 Nisan 2023.
• NTV. (2023). Şanlıurfa ve Adıyaman’ı sel vurdu can kaybı on sekize yükseldi. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/sanliurfa-ve-adiyamani-sel-vurdu-can-kaybi-18ye-yukseldi,7UepShL-2EmsSQyuwOVC2Q/YyujVEclSU-YlECxMKHSqA Erişim Tarihi: 13 Nisan 2023.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim aday öğretmenlerinin deprem bilgi düzeyleri üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 104-110.
• Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H. ve Erdoğan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inanışlarının incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 59-72.
• Özen, B. (2020). Malatya kent merkezindeki farklı iki lisede öğrencilerin afet bilinç düzeylerinin ölçülmesi. [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Priyowidodo, G., & Luik, J. E. (2013). Communicating disaster mitigation literacy to coastal communities in Pacitan Indonesia. American International Journal of Research in Humanities, Arts and Social Sciences, 5(2), 245-248.
• Sözcü, U. (2019). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. [Doktora tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019). Examining the natural disaster literacy levels of pre-service teachers according to some variables. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 79-91.
• Şahin, H. (2019). Üniversite öğrencilerinin temel afet bilinci bilgi düzeyleri (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi örneği). [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, Y., Lamba, M., & Öztop, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 149-159.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Allyn and Bacon.
• Tanaka K, 2005. The impact of disaster education on public preparation and mitigation for earthquakes: A cross-country comparison between Fukui, Japan and The San Francisco Bay Area, California, USA. Applied Geography, 25, 201-225.
• Tekin, Ö. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeyi. [Yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Türksever, Ö. (2021). Öğretmen adaylarının deprem farkındalıkları ile depreme karşı hazırlık durumu düzeyleri arasındaki ilişki. Tarih Okulu Dergisi, 14(53), 2681-2701.
• Uşak, M., Şensoy, Ö. Yıldırım, H. İ., & Hançer, A. H. (2005). İlköğretim fen bilgisi ve matematik adaylarının deprem hakkındaki bilgi düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-46.
• Uygun Seven, B. (2022). Fen bilgisi öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlığı ile afet bilinci algı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Üstündağ, Y. (2022). Bitlis ilinde görev yapan özel eğitim okul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi, Bitlis Eren Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. YÖK. (2018a). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sinif_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2024.
• YÖK. (2018a). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans Programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgiler_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2024.
• Yükseler, M. (2019). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu 1. sınıf öğrencilerinin deprem bilinci bilgi düzeyleri. [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Zengin, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi: Amasya üniversitesi örneği. [Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.

Sınıf ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Doğal Afet Okuryazarlığı Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 151 – 171, 30.06.2024

Selda Özer Şeyma Zenginer

https://doi.org/10.69643/kaped.1448007

Öz

Bu çalışmanın amacı, sınıf öğretmenliği ve sosyal bilgiler öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının doğal afetler okuryazarlık düzeylerinin incelenmesidir. Çalışmada, betimsel tarama modeli ve amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örnekleme kullanılmıştır. Çalışmaya 102 öğretmen adayı gönüllü olarak katılmıştır. Araştırmada veriler, “Doğal Afetler Okuryazarlığı Anketi” kullanılarak toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre, öğretmen adaylarının coğrafi sorgulamaları “yüksek” düzeyde iken, kişisel koruma tedbirleri, fiziksel ve fikirsel yaklaşımları ve davranışsal olarak genel doğal afetler okuryazarlıkları “orta” düzeydedir. Öğretmen adaylarının doğal afetlere karşı duyarlılıkları ve bilinçlilikleri “yüksek” düzeyde iken, doğal afetlere karşı bireysel ve toplumsal hazırlık düzeyleri “düşük”tür. Buna rağmen, duyuşsal olarak okuryazarlıklarının “yüksek” düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının doğal afetler konusunda “orta” düzeyde bilgili oldukları sonucuna varılmıştır. Araştırma sonunda, cinsiyet, bölüm ve sınıf düzeyinin öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlığı düzeylerinde anlamlı bir farklılığa neden olmadığı belirlenmiştir. Araştırma sonunda elde edilen bulgular, alanyazında yer alan çalışmalar ışığında tartışılarak uygulama ve araştırmaya dönük bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğal afet, Okuryazarlık, Doğal afet okuryazarlığı, Öğretmen adayları

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık (Kahramanmaraş) Mw 7.7 Elbistan (Kahramanmaraş) Mw 7.6 depremlerine ilişkin ön değerlendirme raporu. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmaras%20%20Depremleri_%20On%20Degerlendirme%20Raporu.pdf Erişim Tarihi: 13 Nisan 2023.
• Aksoy, B., & Sözen, E. (2014). Lise öğrencilerinin coğrafya dersindeki deprem eğitimine ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Düzce ili örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 279-297.
• Can, İ. (2020). Giriş niyetine: Afet sosyolojisine alan açma çabası. İ. Can (Ed.), Afet sosyolojisi içinde (ss. 15-36). Çizgi Kitabevi.
• Chung, S. C., & Yen, C.-J. (2016). Disaster prevention literacy among school administrators and teachers: A study on the plan for disaster prevention and campus network deployment and experiment in Taiwan. Journal of Life Sciences, 10, 203-214.
• Çelik, A. A. (2020). İlkokul öğretmenlerinin afete hazırlık düzeyleri ile afet eğitiminin eğitim programlarındaki yerine yönelik görüşleri. [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Demirdelen, S., & Çakıcı, A. B. (2021). İlkokul/ortaokul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeyleri: Osmaniye ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 532-541.
• Demirkaya, H. (2007). İlköğretim 5, 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 37-51.
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 22, 147-164.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10th ed.). Pearson.
• Gezer, U., & Aksu, E. O. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet farkındalık düzeylerinin incelenmesi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 400-408. https://doi.org/10.52835/19maysbd.1224027
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi (12. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayalı, H. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin depreme karşı tutumları üzerine bir araştırma. Eğitim Araştırmaları ve İncelemeleri, 13(11), 399-405.
• Kortak, V. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutumlarının incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 448-463. https://doi.org/10.35341/afet.1209047
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2023). Adana’da heyelan nedeniyle meydana gelen kazada hayatını kaybeden öğretmenler son yolculuğuna uğurlandı. https://www.meb.gov.tr/adanada-heyelan-nedeniyle-meydana-gelen-kazada-hayatini-kaybeden-ogretmenler-son-yolculuguna-ugurlandi/haber/29562/tr Erişim Tarihi: 13 Nisan 2023.
• NTV. (2023). Şanlıurfa ve Adıyaman’ı sel vurdu can kaybı on sekize yükseldi. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/sanliurfa-ve-adiyamani-sel-vurdu-can-kaybi-18ye-yukseldi,7UepShL-2EmsSQyuwOVC2Q/YyujVEclSU-YlECxMKHSqA Erişim Tarihi: 13 Nisan 2023.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim aday öğretmenlerinin deprem bilgi düzeyleri üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 104-110.
• Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H. ve Erdoğan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inanışlarının incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 59-72.
• Özen, B. (2020). Malatya kent merkezindeki farklı iki lisede öğrencilerin afet bilinç düzeylerinin ölçülmesi. [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Priyowidodo, G., & Luik, J. E. (2013). Communicating disaster mitigation literacy to coastal communities in Pacitan Indonesia. American International Journal of Research in Humanities, Arts and Social Sciences, 5(2), 245-248.
• Sözcü, U. (2019). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. [Doktora tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019). Examining the natural disaster literacy levels of pre-service teachers according to some variables. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 79-91.
• Şahin, H. (2019). Üniversite öğrencilerinin temel afet bilinci bilgi düzeyleri (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi örneği). [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, Y., Lamba, M., & Öztop, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 149-159.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Allyn and Bacon.
• Tanaka K, 2005. The impact of disaster education on public preparation and mitigation for earthquakes: A cross-country comparison between Fukui, Japan and The San Francisco Bay Area, California, USA. Applied Geography, 25, 201-225.
• Tekin, Ö. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeyi. [Yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Türksever, Ö. (2021). Öğretmen adaylarının deprem farkındalıkları ile depreme karşı hazırlık durumu düzeyleri arasındaki ilişki. Tarih Okulu Dergisi, 14(53), 2681-2701.
• Uşak, M., Şensoy, Ö. Yıldırım, H. İ., & Hançer, A. H. (2005). İlköğretim fen bilgisi ve matematik adaylarının deprem hakkındaki bilgi düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-46.
• Uygun Seven, B. (2022). Fen bilgisi öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlığı ile afet bilinci algı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Üstündağ, Y. (2022). Bitlis ilinde görev yapan özel eğitim okul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi, Bitlis Eren Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. YÖK. (2018a). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sinif_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2024.
• YÖK. (2018a). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans Programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgiler_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2024.
• Yükseler, M. (2019). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu 1. sınıf öğrencilerinin deprem bilinci bilgi düzeyleri. [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Zengin, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi: Amasya üniversitesi örneği. [Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.

Toplam 34 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here