KÜLTÜREL MİRASI KORUMA KAPSAMINDA BİR BEKTAŞİ MEKÂNININ İNCELENMESİ; SİNAN DEDE TÜRBESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 110, 143 – 178, 24.06.2024

Duygu Köse , Ayşe Betül Gökarslan

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1366702

Öz

The Tomb of Sinan Dede, located in Gümüşgün Village of Gönen District of Isparta, is one
of the few examples that carries the Alevi-Bektashi Culture to the present day, spatially and
structurally, in the mentioned geography. Inside the tomb, there is a sarcophagus belonging to
the person known as “Seyyid Sinan Baba”, one of the Anatolian saints and Khorasan soldiers,
who is both a soldier who Turkified and Islamized Anatolia and a great saint. Since there is no foundation charter or inscription, the exact date of construction of the building is not known,
but according to information obtained from various sources, it is thought that the building was
built after the establishment of the Ottoman Empire. The tomb, which hosts the Alevi-Bektashi
culture and belief traditions, was evaluated as a cultural heritage in this study and the data
obtained from these projects were prepared by preparing survey, restitution and restoration
projects that included conservation and intervention decisions that would ensure the sociocultural
and spatial continuity of the structure. Based on this idea, first, the spatial and structural
problems of the building were mentioned, and then the intervention decisions were given to
eliminate these problems and to ensure that the building could continue its current function as
close to the original space. It is aimed to transfer the Sinan Dede Tomb, which is one of the
few Alevi-Bektashi places still actively used in its geography and therefore carries a symbolic
value, to future generations with its original function and structural elements, and to contribute
to the literature on the preservation of cultural heritage

Anahtar Kelimeler

Conservation and Restoration, Sinan Dede Tomb, Cultural Heritage, Alevi, Bektashism.

Kaynakça

  • Ahunbay, Zeynep. (2014). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. YEM Yayın, İstanbul.
  • Anonim. (2009). Isparta Kültür Envanteri, Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 3, Isparta.
  • Arabacıoğlu, P. ve Aydemir, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. YTÜ. Mim. Fak. E-Dergisi. Cilt: 2. Sayı: 4. s:204-212.
  • Boito, Camillo. (2018). Korumak mı, Restore Etmek mi? Janus Yayınları, İstanbul.
  • Böcüzade Süleyman Sami. (1983). Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Isparta.
  • Doğan, Nermin Şaman. (2008). Isparta’da Selçuklu ve Beylikler Dönemi Mimarisi, Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 1, Isparta.
  • Erdenk, Yasin. (2001). Isparta Yöresi Ziyaret ve Adak Yerleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
  • Hakyemez, B. ve Gönül, B. (2014). Eminönü Hanlarının Yeniden İşlevlendirilmesi Kapsamında Değerlendirilmesi: IV. Vakıfhan. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Cilt: 7, Sayı:2, s:101-129.
  • ICOMOS, Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi “2013”. s.7.
  • İpekçioğlu, İpek (2014). Burdur Yeşilova Onocak Köyü Veli Dede Türbesi Değerlendirme Rölöve Analiz ve Restinasyon Raporu.
  • İrteş, M. Semih, Baysal, Ali Fuat. (2023)”Hacı Bektaş-I Velî Türbesi İç Mekân Duvar Yüzeylerinde Yer Alan Kalemişi Tezyînâtı ve Dönemsel Çözümlemeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / Cilt:105, Sayı: Mart, s:57-71.
  • Kadir Tekin Fotoğraf ve Video Arşivi, 2022.
  • Köprülü, M. Fuad, (2007). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Akçağ Yayınları, Ankara. Maden, Fahri. (2018). “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Şahkulu Sultan Tekkesi ve Postnişinleri”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 15, s: 153- 202
  • Ölmez, Filiz Nurhan-Gökmen, Şirin. (2005). “Isparta İl Merkezi’nde Bulunan Türbeler”, Bilig Dergisi, sayı 35: (71-103).
  • Sinan Dede Türbesi bilgi levhası, 2022.
  • Şenol, Sümer. (2006). A’dan Z’ye Isparta’nın El Kitabı, Isparta Belediyesi, Isparta.
  • Şahin, Mehmet-Göküş, Şeref. (2020). “Antalya’da Bir İlim ve İrfan Merkezi: Elmalı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 7, s:1062-1072.
  • Şenol, Pervin-Altunek, N. Serpil. (2017). “Kırsal Habitusun Değişimi: Üç Köy Okuması”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt:20, Sayı:1, s:201-236.
  • Tığlı, Tevfik. (1944). “Isparta ve Çevresi Köylerine Genel Bir Bakış” VII. Ün Dergisi, 11 (127- 128), 1775-1779.
  • Yılmaz, Mehmet Emin. “Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi’nin Onarımları 1884-1915”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / 99 (September 2021): 11-36.
  • İnternet Kaynağı-1: Erişim adresi: https://ispartakulturelmiras.sdu.edu.tr/senirkent/veli-babakulliyesi/ 206/ [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-2: Erişim adresi: http://www.senirkent.gov.tr/ulugbey—velibaba-turbesirestorasyon- calismasi-tamamlandi [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-3: Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59725062 [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-4: Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/kultur/restorasyonu-biten-bektasefendi-turbesi-haci-bektas-veliyi-anma-torenlerinde-acilacak/2658868 [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-5: Erişim adresi: https://www.alevihaberler.com.tr/haber/huseyin-dogandede- turbesi-ve-cemevi-yeniden-ziyarete-acildi-493 [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-6: Erişim adresi: https://www.habertire.com/balim-sultan-turbesindecalismalar- suruyor [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-7: Erişim adresi: https://www.iha.com.tr/sinop-haberleri/-3576519 [erişim tarihi: 27.09.2023].

KÜLTÜREL MİRASI KORUMA KAPSAMINDA BİR BEKTAŞİ MEKÂNININ İNCELENMESİ; SİNAN DEDE TÜRBESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 110, 143 – 178, 24.06.2024

Duygu Köse , Ayşe Betül Gökarslan

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1366702

Öz

Isparta Gönen İlçesi Gümüşgün köyünde yer alan Sinan Dede Türbesi sözü geçen
coğrafyada Alevi-Bektaşi kültürünü mekânsal ve yapısal olarak günümüze taşıyan sayılı
örneklerden birisidir. Türbe içinde hem Anadolu’yu Türkleştiren ve Müslümanlaştıran
bir asker, hem de büyük bir evliya olduğu kabul edilen, Anadolu erenlerinden ve Horasan
erlerinden “Seyyid Sinan Baba” adıyla anılan zata ait bir adet sanduka yer almaktadır. Vakfiye
ya da kitabesi bulunmadığından, yapının inşa edildiği tarih tam olarak bilinmemekle birlikte
çeşitli kaynaklardan edinilen bilgilere göre yapının Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ardından
inşa edildiği düşünülmektedir. Alevi-Bektaşi kültürü ve inanç geleneklerine ev sahipliği yapan
türbe, bu çalışmada kültürel bir miras olarak değerlendirilmiş ve yapının sosyokültürel ve
mekânsal sürekliliğini sağlayacak koruma ve müdahale kararlarını içeren rölöve, restitüsyon
ve restorasyon projeleri hazırlanarak bu projelerden elde edilen veriler ortaya konmaya
çalışılmıştır. Bu düşünceden hareketle öncelikle yapının mekânsal ve yapısal sorunlarına
değinilmiş ve sonrasında da bu sorunların giderilmesi ve yapının özgün mekâna en yakın
haliyle mevcut işlevini sürdürebilmesine yönelik müdahale kararları aktarılmıştır. Bulunduğu
coğrafyada halen aktif olarak kullanılan az sayıdaki Alevi-Bektaşi mekânından biri olan ve bu
nedenle sembolik bir değer taşıyan Sinan Dede Türbesi’nin özgün işlevi ve yapısal öğeleriyle
gelecek nesillere aktarılması ve kültürel mirasın korunması ilişkin literatüre katkı sağlamak
amaçlanmıştı

Anahtar Kelimeler

Koruma ve Restorasyon, Sinan Dede Türbesi, Kültürel Miras, Alevi, Bektaşilik.

Destekleyen Kurum

Makaleye konu olan "Sinan Dede Türbesi'nin Rölöve, Restitüsyon, Restorasyon Projelerinin Hazırlanması İşi" konulu koruma projesi, Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından maddi olarak desteklenmiştir.

Teşekkür

S.D.Ü. Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü'ne konu olan projeye ve bu çalışmaya katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

  • Ahunbay, Zeynep. (2014). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. YEM Yayın, İstanbul.
  • Anonim. (2009). Isparta Kültür Envanteri, Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 3, Isparta.
  • Arabacıoğlu, P. ve Aydemir, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. YTÜ. Mim. Fak. E-Dergisi. Cilt: 2. Sayı: 4. s:204-212.
  • Boito, Camillo. (2018). Korumak mı, Restore Etmek mi? Janus Yayınları, İstanbul.
  • Böcüzade Süleyman Sami. (1983). Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Isparta.
  • Doğan, Nermin Şaman. (2008). Isparta’da Selçuklu ve Beylikler Dönemi Mimarisi, Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 1, Isparta.
  • Erdenk, Yasin. (2001). Isparta Yöresi Ziyaret ve Adak Yerleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
  • Hakyemez, B. ve Gönül, B. (2014). Eminönü Hanlarının Yeniden İşlevlendirilmesi Kapsamında Değerlendirilmesi: IV. Vakıfhan. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Cilt: 7, Sayı:2, s:101-129.
  • ICOMOS, Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi “2013”. s.7.
  • İpekçioğlu, İpek (2014). Burdur Yeşilova Onocak Köyü Veli Dede Türbesi Değerlendirme Rölöve Analiz ve Restinasyon Raporu.
  • İrteş, M. Semih, Baysal, Ali Fuat. (2023)”Hacı Bektaş-I Velî Türbesi İç Mekân Duvar Yüzeylerinde Yer Alan Kalemişi Tezyînâtı ve Dönemsel Çözümlemeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / Cilt:105, Sayı: Mart, s:57-71.
  • Kadir Tekin Fotoğraf ve Video Arşivi, 2022.
  • Köprülü, M. Fuad, (2007). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Akçağ Yayınları, Ankara. Maden, Fahri. (2018). “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Şahkulu Sultan Tekkesi ve Postnişinleri”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 15, s: 153- 202
  • Ölmez, Filiz Nurhan-Gökmen, Şirin. (2005). “Isparta İl Merkezi’nde Bulunan Türbeler”, Bilig Dergisi, sayı 35: (71-103).
  • Sinan Dede Türbesi bilgi levhası, 2022.
  • Şenol, Sümer. (2006). A’dan Z’ye Isparta’nın El Kitabı, Isparta Belediyesi, Isparta.
  • Şahin, Mehmet-Göküş, Şeref. (2020). “Antalya’da Bir İlim ve İrfan Merkezi: Elmalı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 7, s:1062-1072.
  • Şenol, Pervin-Altunek, N. Serpil. (2017). “Kırsal Habitusun Değişimi: Üç Köy Okuması”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt:20, Sayı:1, s:201-236.
  • Tığlı, Tevfik. (1944). “Isparta ve Çevresi Köylerine Genel Bir Bakış” VII. Ün Dergisi, 11 (127- 128), 1775-1779.
  • Yılmaz, Mehmet Emin. “Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi’nin Onarımları 1884-1915”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / 99 (September 2021): 11-36.
  • İnternet Kaynağı-1: Erişim adresi: https://ispartakulturelmiras.sdu.edu.tr/senirkent/veli-babakulliyesi/ 206/ [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-2: Erişim adresi: http://www.senirkent.gov.tr/ulugbey—velibaba-turbesirestorasyon- calismasi-tamamlandi [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-3: Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59725062 [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-4: Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/kultur/restorasyonu-biten-bektasefendi-turbesi-haci-bektas-veliyi-anma-torenlerinde-acilacak/2658868 [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-5: Erişim adresi: https://www.alevihaberler.com.tr/haber/huseyin-dogandede- turbesi-ve-cemevi-yeniden-ziyarete-acildi-493 [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-6: Erişim adresi: https://www.habertire.com/balim-sultan-turbesindecalismalar- suruyor [erişim tarihi: 27.09.2023].
  • İnternet Kaynağı-7: Erişim adresi: https://www.iha.com.tr/sinop-haberleri/-3576519 [erişim tarihi: 27.09.2023].

Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Mimari Miras ve Koruma, Kültürel Miras ve Koruma
BölümAraştırma Makalesi
Yazarlar

Duygu Köse SULEYMAN DEMIREL UNIVERSITY 0000-0002-1643-0510 Türkiye

Ayşe Betül Gökarslan SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ 0000-0002-6983-2660 Türkiye

Erken Görünüm Tarihi15 Haziran 2024
Yayımlanma Tarihi24 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi26 Eylül 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 110

Kaynak Göster

ISNADKöse, Duygu – Gökarslan, Ayşe Betül. “KÜLTÜREL MİRASI KORUMA KAPSAMINDA BİR BEKTAŞİ MEKÂNININ İNCELENMESİ; SİNAN DEDE TÜRBESİ ÖRNEĞİ”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 110 (Haziran 2024), 143-178. https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1366702.

Download or read online: Click here