Dede Korkut Kitabı’nda Yeme-İçme Kültürüne İşlevsel Yaklaşım

Yıl 2024, Sayı: 22, 31 – 54, 10.09.2024

Aynur Koçak , Tuğba Mezlin

https://doi.org/10.46250/kulturder.1521130

Öz

In the stories of the Book of Dede Korkut, the food and drink culture that developed around nutrition, the most basic need of the individual and society, is included in many of these stories. In the stories, it is possible to see the functionality of Turkish society in carrying and transmitting its culture within the framework of eating and drinking traditions. The functional theory, pioneered by Bronislaw Malinowski, draws attention to the fact that traditions born and developed within a society have different functions. In this study, it is aimed to interpret the functions of the food and beverages in the Book of Dede Korkut within the framework of the eating habits of the Turks, and eating and drinking traditions are evaluated with a functional approach. First of all, Malinowski’s definition of culture and his views were discussed and the cultural aspect of Dede Korkut narratives was emphasized. Then, the functionality of the food and beverages in the narratives within the framework of social traditions was discussed. These functions are analyzed in five main sections: physiological, social, religious-spiritual, enjoyment and testing functions of eating and drinking. The social function of eating and drinking was evaluated under three different headings: traditions of entertaining guests, toy, wedding and plunder traditions, and hunting traditions. The religious-spiritual function is analyzed within the scope of sacrifice and food for the dead, and then evaluations are made according to Malinowski’s model of basic needs and cultural responses to them.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, eating and drinking traditions, culture, Malinowski, Functional Theory

Kaynakça

• Bakırcı, Nedim (2019). “Dede Korkut Kitabı Bağlamında Oğuzlarda Toy Geleneği”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 20: 130-142.
• Beşirli, Hayati (2010). “Yemek, Kültür ve Kimlik”. Millî Folklor, 87: 163.
• Civitello, Linda (2008). Cuisine and Culture, A History of Food and People. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Çelik, Adil (2022). “Simgesel Sermaye ve Folklor: Dede Korkut Anlatılarında Toyların İtibar İnşasındaki İşlevi”. Metin Ekici Armağanı. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 577-594.
• Dinç, Mustafa (2019). “Halk Bilgisinin Beslenme ve Mutfak Kültürüne Dönük Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Fiddes, Nick (1991). Meat: A Natural Symbol. New York: Routledge.
• Fieldhouse Paul (1996). Food and Nutrition: Customs and Culture. London: Chapman & Hall.
• Gezgin, İsmail (2021). Uygarlaşan İştah, Atalarımız Nasıl Besleniyordu. İstanbul: Redingot Kitap.
• Goody, Jack (2013). Yemek, Mutfak, Sınıf, Karşılaştırmalı Sosyoloji Çalışması. Çev. Müge Günay Güran. İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Gökyay, Orhan Şaik (2006). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Irmak, Yılmaz (2024). “Türk Kültüründe Tören Yemeklerine İşlevsel Bir Yaklaşım”. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 46: 486-515.
• Közleme, Olgun (2012). Türk Mutfak Kültürü ve Din. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Malinowski, Bronislaw (1989). İlkel Toplumlarda Cinsellik ve Baskı. Çev. Hüseyin Portakal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Malinowski, Bronislaw (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi. Çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Maslow, Abraham (1970). Motivation and Personality. New York: Harper and Row.
• Ögel, Bahaeddin (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları II: Türklerin Toplum Düzeni ve Gelişmesi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ögel, Bahaeddin (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş IV: Türklerde Yemek Kültürü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öğüt Eker, Gülin (2018). “Farklı Görme Biçimiyle Modern Dünya Ritüeli Olarak Yemek Kültürü: Sınanma/Erginlenme ve İntikam Alma Gizli İşlevleri”. Millî Folklor, 120: 170-183.
• Radcliffe-Brown, Alfred Reginald (1964). The Andaman Islanders. New York: Free Press.
• Richards, Audrey (2004). Hunger and Work in a Savage Tribe. London: Routledge.
• Sürücüoğlu, Metin Saip ve Özçelik, Ayşe Ö. (2008). Türk Mutfak ve Beslenme Kültürünün Tarihsel Gelişimi. 38. ICANAS Kongresi (10-15 Eylül 2007, Ankara), C.3. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 1289-1310.
• Talas, Mustafa (2005). “Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18: 273-283.
• Tan, Nail (2016). “Yel Kayadan Ne Aparır”. Millî Kimliğimiz ve Mutfak Kültürümüz. İstanbul: Kültür Ajans Yayınları, 267-306.
• Tezcan, Mahmut (2000). Türk Yemek Antropolojisi Yazıları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• URL-1: TDK Sözlüğü. www.sozluk.gov.tr. (Erişim: 30.06.2024).
• URL-2: DİB, Kuran Meali. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/sure/37-saffat-suresi (Erişim: 30.06.2024).
• Yolcu, Mehmet Ali ve Aça, Mehmet (2017). "Yapısal İşlevselcilik Açısından Folklorda Değişme ve İşlevsel Zorunluluklar Modeli". Folklor/Edebiyat, 23(92): 13-28.
• Ziya Gökalp (1976). Türk Medeniyeti Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Dede Korkut Kitabı'nda Yeme-İçme Kültürüne İşlevsel Yaklaşım

Yıl 2024, Sayı: 22, 31 – 54, 10.09.2024

Aynur Koçak , Tuğba Mezlin

https://doi.org/10.46250/kulturder.1521130

Öz

Dede Korkut Kitabı’nda yer alan hikayelerde bireyin ve toplumun en temel ihtiyacı olan beslenme çevresinde gelişen yeme-içme kültürü bu hikâyelerin birçoğunda yer alır. Hikâyelerde Türk toplumunun kültürünü taşıma ve aktarmadaki işlevselliğini yeme-içme gelenekleri çerçevesinde görmek mümkündür. Bronislaw Malinowski’nin öncülüğünde öne çıkan işlevsel kuram, toplum içinde doğup gelişen geleneklerin farklı işlevleri olduğuna dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda yer alan yiyecek ve içeceklerin, Türklerin beslenme alışkanlıkları çerçevesinde gelişen işlevlerinin yorumlanması amaçlanmış, yeme-içme gelenekleri işlevsel bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Öncelikle Malinowski’nin kültür tanımı ve görüşleri ele alınarak Dede Korkut anlatılarının kültürel yanı üzerinde durulmuştur. Ardından anlatılarda yer alan yiyecek ve içeceklerin toplumsal gelenekler çerçevesinde işlevselliği ele alınmıştır. Bu işlevler, yeme-içmenin fizyolojik, toplumsal, dinî-manevî, keyif verme ve sınama işlevi olarak beş ana bölümde incelenmiştir. Yeme-içmenin toplumsal işlevi kendi içerisinde misafir ağırlama gelenekleri, toy, düğün ve yağma gelenekleri, av gelenekleri olarak üç farklı başlıkta değerlendirilmiştir. Dinî-manevî işlev ise kurban ve ölü aşı kapsamında ele alınarak ardından Malinowski’nin temel ihtiyaçlar ve bunlara verilen kültürel cevaplar üzerine geliştirdiği modele göre değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, yeme içme gelenekleri, kültür, Malinowski, İşlevsel Kuram

Kaynakça

• Bakırcı, Nedim (2019). “Dede Korkut Kitabı Bağlamında Oğuzlarda Toy Geleneği”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 20: 130-142.
• Beşirli, Hayati (2010). “Yemek, Kültür ve Kimlik”. Millî Folklor, 87: 163.
• Civitello, Linda (2008). Cuisine and Culture, A History of Food and People. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Çelik, Adil (2022). “Simgesel Sermaye ve Folklor: Dede Korkut Anlatılarında Toyların İtibar İnşasındaki İşlevi”. Metin Ekici Armağanı. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 577-594.
• Dinç, Mustafa (2019). “Halk Bilgisinin Beslenme ve Mutfak Kültürüne Dönük Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Fiddes, Nick (1991). Meat: A Natural Symbol. New York: Routledge.
• Fieldhouse Paul (1996). Food and Nutrition: Customs and Culture. London: Chapman & Hall.
• Gezgin, İsmail (2021). Uygarlaşan İştah, Atalarımız Nasıl Besleniyordu. İstanbul: Redingot Kitap.
• Goody, Jack (2013). Yemek, Mutfak, Sınıf, Karşılaştırmalı Sosyoloji Çalışması. Çev. Müge Günay Güran. İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Gökyay, Orhan Şaik (2006). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Irmak, Yılmaz (2024). “Türk Kültüründe Tören Yemeklerine İşlevsel Bir Yaklaşım”. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 46: 486-515.
• Közleme, Olgun (2012). Türk Mutfak Kültürü ve Din. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Malinowski, Bronislaw (1989). İlkel Toplumlarda Cinsellik ve Baskı. Çev. Hüseyin Portakal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Malinowski, Bronislaw (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi. Çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Maslow, Abraham (1970). Motivation and Personality. New York: Harper and Row.
• Ögel, Bahaeddin (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları II: Türklerin Toplum Düzeni ve Gelişmesi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ögel, Bahaeddin (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş IV: Türklerde Yemek Kültürü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öğüt Eker, Gülin (2018). “Farklı Görme Biçimiyle Modern Dünya Ritüeli Olarak Yemek Kültürü: Sınanma/Erginlenme ve İntikam Alma Gizli İşlevleri”. Millî Folklor, 120: 170-183.
• Radcliffe-Brown, Alfred Reginald (1964). The Andaman Islanders. New York: Free Press.
• Richards, Audrey (2004). Hunger and Work in a Savage Tribe. London: Routledge.
• Sürücüoğlu, Metin Saip ve Özçelik, Ayşe Ö. (2008). Türk Mutfak ve Beslenme Kültürünün Tarihsel Gelişimi. 38. ICANAS Kongresi (10-15 Eylül 2007, Ankara), C.3. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 1289-1310.
• Talas, Mustafa (2005). “Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18: 273-283.
• Tan, Nail (2016). “Yel Kayadan Ne Aparır”. Millî Kimliğimiz ve Mutfak Kültürümüz. İstanbul: Kültür Ajans Yayınları, 267-306.
• Tezcan, Mahmut (2000). Türk Yemek Antropolojisi Yazıları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• URL-1: TDK Sözlüğü. www.sozluk.gov.tr. (Erişim: 30.06.2024).
• URL-2: DİB, Kuran Meali. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/sure/37-saffat-suresi (Erişim: 30.06.2024).
• Yolcu, Mehmet Ali ve Aça, Mehmet (2017). "Yapısal İşlevselcilik Açısından Folklorda Değişme ve İşlevsel Zorunluluklar Modeli". Folklor/Edebiyat, 23(92): 13-28.
• Ziya Gökalp (1976). Türk Medeniyeti Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Toplam 28 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here