Fatih Sultan Mehmet’in Kaftanlarının Barthes’in Göstergebilimsel Yöntemiyle Çözümlenmesi

Yıl 2024, Sayı: 22, 235 – 252, 10.09.2024

Ayla Yılmaz

https://doi.org/10.46250/kulturder.1517846

Öz

Kaftans function not merely as garments but as narratives that visually express the ruler’s ideology, management style, and the values of the empire. In this context, kaftans can be evaluated as tools that reinforce the ruler’s power not only physically but also ideologically and culturally. The analysis of Fatih Sultan Mehmet’s kaftans allows for a deeper understanding of the socio-political structure and cultural values of the Ottoman Empire. The article develops a new methodological framework for interpreting Ottoman period clothing products and the construction of social authority. By analysing the relationship between aesthetic elements and the ruler’s power and authority, and their effects on society, it provides a new perspective in the literature of art history and cultural studies. The motifs and symbols on the kaftans are analysed in detail, revealing their meanings within Ottoman culture. Additionally, the article evaluates the relationship between the production processes of the kaftans, the materials used, and the art and craft understanding of the period. The article aims to illuminate the rich cultural and political structure of the Ottoman Empire by revealing the multi-layered meanings of historical objects through semiotic analysis. This study offers a methodological contribution on how semiotic approaches can be used in the analysis of historical objects.

Anahtar Kelimeler

motif, semiotics, Barthes, caftan, Fatih Sultan Mehmet

Proje Numarası

• ORCİD 0009-0006-8781-6126

Kaynakça

• Akkaya, Deniz (2007). İstanbul Topkapı Sarayı’nda Bulunan Kaftan Kumaşlarındaki Motif, Desen ve Kompozisyon Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Alp, Özlem K. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş. Ankara: Eflatun Yayınevi. Altay, Fikret (1979). Kaftanlar. İstanbul: YKY.
• Altıner, Hanife (2023). Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki XV. ve XVI. Yüzyıllara Ait Padişah Kaftan Desenlerinin Tezyinat Yönünden Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Atasoy, Nurhan vd. (2001). İpek: Osmanlı Dokuma Sanatı. İstanbul: TEB.
• Barthes, Roland (1979). Göstergebilim ilkeleri. Çev. Berke Vardar & Mehmet Rifat. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2013). Tüketim Toplumu: Söylenceleri ve Yapıları. Çev. Hazal Deliceçaylı ve Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berker, Nurhayat (1985). Türk İşlemeleri. İstanbul: YKY.
• Bilgin, Ülkü (1977). “Saf Seccadeler”. Sanat, 3(6): 46-57.
• Bircan, Ufuk (2015). “Roland Barthes ve Göstergebilim”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBARD), 26: 17-41.
• Bruens, Ger (2011). Form: Color Anatomy. Den Haag: Eleven International Publishing.
• Chandler, Daniel (2007). Semiotics: The Basics. New York: Routledge.
• de Saussure, Ferdinand (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual.
• D'Ohsson, M. de M. (1973). 18. Yüzyıl Türkiye'sinde Örf ve Adetler. Çev. Zerhan Yüksel. İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Genç, Reşat (1996). “Türk Düşüncesi, Davranışı ve Hayatında Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil”. Nevruz ve Renkler: Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni. Ed. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKMB, 41-48.
• Genç, Reşat (1999). Türk İnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil. Ankara: AKMB
• Görünür, Lale ve Ögel, Semra (2006). “Osmanlı Entarileri ile Entarilerinin Farkları ve Kullanılışları”. İTÜ Dergisi, 3(1): 59-68.
• İnalcık, Halil (1954). Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karaca, Nursel (2024). “Kanuni Sultan Süleyman Türbesi Çinilerinde Yer Alan Tam Üsluplaştırılmış Çiçekler: Hatayi, Penç ve Goncagül”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15: 1288-1311.
• Kıran, Ayşe ve Kıran, Zeynel (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Koçu, Reşat Ekrem (1967). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. İstanbul: Sümerbank Yayınları.
• Mantran, Robert (1991). XVI. ve XVII. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Eren Yayınevi.
• Mazlum, Özge (2011). “Rengin Kültürel Çağrışımları”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31: 125-137.
• Oğuz, Burhan (2003). Türk ve Yahudi Kültürlerine Bir Mukayeseli Bakış. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
• Okuşluk Şenesen, Refiye (2011). “Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri”. Folklor/Edebiyat, 66: 209-228.
• Ortaylı, İlber (2006). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özcan, Seda (2009). Topkapı Sarayı Müzesi’nde Bulunan 17. Yüzyıl Padişah Kaftanlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Özdem, Emine (2006). Açık Hava Reklam Ortamlarında Görsel Tasarım. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Öztürk, Hikmet ve Yazar, Tarık (2017). “Dokuma ve Motif Özellikleri Açısından Sembolik Değer Olarak Osmanlı Padişah Kaftanları ve Şifreleri”. Researcher Social Science Studies, 5(10): 148-168.
• Rifat, Mehmet (2000). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 2: Temel Metinler. İstanbul: Om Yayınları.
• Simmel, Georg (2006). Modern Kültürde Çatışma. Çev. Tanıl Bora vd. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ther, Ulla (1993). Türk İşlemeleri: Osmanlı Saray İşlemelerinden Anadolu Çeyiz Sandıklarına. Çev. Fatma Artunkal. İstanbul: Yeni Çığır Kitabevi.

Fatih Sultan Mehmet'in Kaftanlarının Barthes'in Göstergebilimsel Yöntemiyle Çözümlenmesi

Yıl 2024, Sayı: 22, 235 – 252, 10.09.2024

Ayla Yılmaz

https://doi.org/10.46250/kulturder.1517846

Öz

Kaftanlar, yalnızca bir giysi olmaktan öte, hükümdarın ideolojisini, yönetim tarzını ve imparatorluğun değerlerini görsel bir dille ifade eden bir anlatı olarak işlev görür. Bu bağlamda, kaftanlar, hükümdarın yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda ideolojik ve kültürel bir figür olarak da gücünü pekiştiren araçlar olarak değerlendirilebilir. Fatih Sultan Mehmet’in kaftanları üzerinden yapılan analiz, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-politik yapısını ve kültürel değerlerini daha derinlemesine kavramamıza olanak tanımıştır. Makale, Osmanlı dönemi giyim ürünlerinin anlamlandırılması ve toplumsal otoritenin inşası üzerine yeni bir metodolojik çerçeve geliştirmektedir. Estetik unsurların hükümdarın gücü ve otoritesi ile ilişkilendirilmesini ve bu ilişkinin toplum üzerindeki etkilerini analiz ederek, sanat tarihi ve kültürel çalışmalar literatürüne yeni bir bakış açısı kazandırmaktadır. Kaftanların üzerindeki motifler ve semboller detaylı bir şekilde analiz edilerek, bu unsurların Osmanlı kültüründe taşıdığı anlamlar ortaya konulmaktadır. Ayrıca, kaftanların üretim süreçleri ve kullanılan malzemeler üzerinden dönemin sanat ve zanaat anlayışıyla ilişkisi değerlendirilmektedir. Makale, göstergebilimsel analiz yöntemiyle tarihsel bir nesnenin çok katmanlı anlamlarını ortaya koyarak, Osmanlı İmparatorluğu’nun zengin kültürel ve politik yapısını daha kapsamlı bir şekilde aydınlatmayı hedeflemektedir. Bu çalışma, tarihsel objelerin analizinde göstergebilimsel yaklaşımların nasıl kullanılabileceğine dair metodolojik bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

motif, göstergebilim, Barthes, kaftan, Fatih Sultan Mehmet

Proje Numarası

• ORCİD 0009-0006-8781-6126

Kaynakça

• Akkaya, Deniz (2007). İstanbul Topkapı Sarayı’nda Bulunan Kaftan Kumaşlarındaki Motif, Desen ve Kompozisyon Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Alp, Özlem K. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş. Ankara: Eflatun Yayınevi. Altay, Fikret (1979). Kaftanlar. İstanbul: YKY.
• Altıner, Hanife (2023). Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki XV. ve XVI. Yüzyıllara Ait Padişah Kaftan Desenlerinin Tezyinat Yönünden Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Atasoy, Nurhan vd. (2001). İpek: Osmanlı Dokuma Sanatı. İstanbul: TEB.
• Barthes, Roland (1979). Göstergebilim ilkeleri. Çev. Berke Vardar & Mehmet Rifat. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2013). Tüketim Toplumu: Söylenceleri ve Yapıları. Çev. Hazal Deliceçaylı ve Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berker, Nurhayat (1985). Türk İşlemeleri. İstanbul: YKY.
• Bilgin, Ülkü (1977). “Saf Seccadeler”. Sanat, 3(6): 46-57.
• Bircan, Ufuk (2015). “Roland Barthes ve Göstergebilim”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBARD), 26: 17-41.
• Bruens, Ger (2011). Form: Color Anatomy. Den Haag: Eleven International Publishing.
• Chandler, Daniel (2007). Semiotics: The Basics. New York: Routledge.
• de Saussure, Ferdinand (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual.
• D'Ohsson, M. de M. (1973). 18. Yüzyıl Türkiye'sinde Örf ve Adetler. Çev. Zerhan Yüksel. İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Genç, Reşat (1996). “Türk Düşüncesi, Davranışı ve Hayatında Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil”. Nevruz ve Renkler: Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni. Ed. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKMB, 41-48.
• Genç, Reşat (1999). Türk İnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil. Ankara: AKMB
• Görünür, Lale ve Ögel, Semra (2006). “Osmanlı Entarileri ile Entarilerinin Farkları ve Kullanılışları”. İTÜ Dergisi, 3(1): 59-68.
• İnalcık, Halil (1954). Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karaca, Nursel (2024). “Kanuni Sultan Süleyman Türbesi Çinilerinde Yer Alan Tam Üsluplaştırılmış Çiçekler: Hatayi, Penç ve Goncagül”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15: 1288-1311.
• Kıran, Ayşe ve Kıran, Zeynel (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Koçu, Reşat Ekrem (1967). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. İstanbul: Sümerbank Yayınları.
• Mantran, Robert (1991). XVI. ve XVII. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Eren Yayınevi.
• Mazlum, Özge (2011). “Rengin Kültürel Çağrışımları”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31: 125-137.
• Oğuz, Burhan (2003). Türk ve Yahudi Kültürlerine Bir Mukayeseli Bakış. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
• Okuşluk Şenesen, Refiye (2011). “Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri”. Folklor/Edebiyat, 66: 209-228.
• Ortaylı, İlber (2006). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özcan, Seda (2009). Topkapı Sarayı Müzesi’nde Bulunan 17. Yüzyıl Padişah Kaftanlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Özdem, Emine (2006). Açık Hava Reklam Ortamlarında Görsel Tasarım. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Öztürk, Hikmet ve Yazar, Tarık (2017). “Dokuma ve Motif Özellikleri Açısından Sembolik Değer Olarak Osmanlı Padişah Kaftanları ve Şifreleri”. Researcher Social Science Studies, 5(10): 148-168.
• Rifat, Mehmet (2000). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 2: Temel Metinler. İstanbul: Om Yayınları.
• Simmel, Georg (2006). Modern Kültürde Çatışma. Çev. Tanıl Bora vd. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ther, Ulla (1993). Türk İşlemeleri: Osmanlı Saray İşlemelerinden Anadolu Çeyiz Sandıklarına. Çev. Fatma Artunkal. İstanbul: Yeni Çığır Kitabevi.

Toplam 31 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here