Anlatıcının İcrası Sürecinde Varyantlar

Yıl 2024, Sayı: 22, 55 – 67, 10.09.2024

Cahide Yagubova

https://doi.org/10.46250/kulturder.1514220

Öz

One of the most significant characteristics of folkloric examples is the variation of texts in different times and living conditions. In oral folk literature, various issues of variation have arisen depending on the creation, telling, and listening forms. It should be noted that the problem of variation is an inherent problem of folklore. Many folkloric examples serve as an initial invariant structure for various literary genres. That is, no matter how many new variants are created, the origin of that variant is invariant. The performer takes suitable parts for themselves and, with a bit of creativity, refreshes their generative function. In general, although there may be many variants, they are related to the initial structure and do not violate the plot line. The multiplicity of variants contributes to the diversity of themes and content, enriching and revitalizing the example, turning it into different variants. During systematization, the initial version that inhibits the creation of new variants is fixed and primary, but the second line is based on a variant that is variable. In Azerbaijani literary studies, research is conducted on the mutual relationship between folklore and written literature, focusing on the process of variation, and efforts are made to clarify the invariants and variants. In folk creativity, it is impossible to seek a specific author, to seek individuality. In every variation, traditionality, collectivity, and most importantly, collective subjectivity, not individual subjectivity, manifests itself. For these reasons, the issue of authorship in folk literature remains unresolved and controversial.

Anahtar Kelimeler

folklore, variation, narrator, authorship, invariant

Teşekkür

I would like to thank my advisor Prof. Dr. Fuzuli Bayat for his guidance throughout the writing process.

Kaynakça

• Aça, Mehmet ve Yolcu, Mehmet Ali (2019). “Halk Bilgisinin İnanış Temelli Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Ankara: Nobel, 345-440.
• AMEA Folklor Institutu (2023). Heyder Eliyev ve Azerbaycan Xalq Medeniyyeti. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Bayat, Füzuli (2010). Folklor Haqqında Yazılar. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Bayat, Füzuli (2023). Masallı Folklor Örnekleri, C.3. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Demren, Özlem (2018). “Türk Kültüründe Bir Korku Kültü Olarak Sivas’ta Alkarısı ve Albasması İnanışı”. Antropoloji, 36: 1-27.
• Duvarcı, Ayşe (2005). “Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar”. Bilig, 32: 125-144.
• Grba, Marko & Trobok, Majda (2020). “Mathematics and Physics within the Context of Justification: Induction vs. Universal Generalization”. Croatian Journal of Philosophy, 20(58): 19-33.
• Güven, Merdan (2013). “Türkülerin Varyantlaşması”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 50: 145-156.
• Honko, Lauri (ed.) (2000). Thick Corpus, Organic Variation and Textuality in Oral Tradition. Helsinki: Finnish Literature Society.
• Kerimova, Huraman (2019). Folklor Metinlerinin Tertibi Meseleleri. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Memmedov, Celal Beydili (2003). Türk Mifoloji Sözlüyü. Bakı: Elm.
• Neklyudov, Sergey (2019). “Folklorşünaslık: Problemler ve Tedqikler”. Dede Qorqud Jurnalı, 66: 45-53.
• Pirsultanlı, Sednik Paşa (2012). Azerbaycan Ağız Edebiyyatında Bayatılar. Gence: Gence Devlet Universiteti.
• Quliyev, Hikmet (2018). “Virtual Kommunikativ Mühitde Folklor: Şifahilik Meselesi”. Genç Tedqiqatçı Elmi-Praktiki Jurnal, 4(2): 151-156.
• Sabri, Şakir (1939). “Muhtelif Ruhlar Hakkında”. Halk Bilgisi Haberleri, 98: 32-33.
• Sarv, Mari & Järv, Risto (2023). “Layers of Folkloric Variation: Computational Explorations of Poetic and Narrative Text Corpora”. Electronic Journal of Folklore, 90: 233−266.
• URL-1. https://www.sozler.im (Erişim: 15.06.2024).
• URL-2: https://kizlarsoruyor.com/diger/q5987291-alkarisi-olayi-nedir-yasanmis-cin-vakalari-bir-bilginiz-var-mi (Erişim: 15.06.2024).
• Vaqifqızı, Leman, (2012). Şeki Folklor Mühiti. Bakı: AMEA Folklor İnstitutu.
• Vaqifqızı, Leman (2022). Azerbaycan Bayatıları. Bakı: AMEA Folklor İnstitutu.
• Voolaid, Piret & Babic, Sasa (2019). Variation in Folklore and Language. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.

Anlatıcının İcrası Sürecinde Varyantlar

Yıl 2024, Sayı: 22, 55 – 67, 10.09.2024

Cahide Yagubova

https://doi.org/10.46250/kulturder.1514220

Öz

Folklor örneklerinin en önemli özelliklerinden biri, metinlerin farklı zamanlarda ve yaşam koşullarında çeşitlilik göstermesidir. Sözlü halk edebiyatında, yaratım, anlatım ve dinleme biçimlerine bağlı olarak çeşitli varyantlaşma sorunları ortaya çıkmıştır. Bunun folklorun içsel bir sorunu olduğu unutulmamalıdır. Birçok folklorik örnek, çeşitli edebi türler için başlangıçta değişmez bir yapı görevi görür. Yani, ne kadar çok yeni varyant yaratılırsa yaratılsın, o varyantın kökeni değişmezdir. İcracı, kendisi için uygun parçaları alır ve biraz yaratıcılıkla, üretken işlevlerini tazeler. Genel olarak, birçok varyant olabilmesine rağmen, bunlar ilk yapıyla ilişkilidir ve olay örgüsünü ihlal etmez. Varyantların çokluğu, temaların ve içeriğin çeşitliliğine katkıda bulunur, örneği zenginleştirir ve canlandırır, onu farklı varyantlara dönüştürür. Sistemleştirme sırasında, yeni varyantların yaratılmasını engelleyen ilk versiyon sabit ve birincildir, ancak ikinci satır değişken olan bir varyanta dayanmaktadır. Azerbaycan edebiyatı çalışmalarında folklor ile yazılı edebiyat arasındaki karşılıklı ilişki üzerine araştırmalar yürütülmekte, varyasyon sürecine odaklanılmakta ve invaryant ve varyantlar açıklığa kavuşturulmaya çalışılmaktadır. Halk yaratıcılığında belirli bir yazar aramak, bireysellik aramak imkânsızdır. Her varyasyonda geleneksellik, kolektiflik ve en önemlisi bireysel öznellik değil kolektif öznellik kendini göstermektedir. Bu nedenlerle halk edebiyatında yazarlık sorunu çözülememiş ve tartışmalı kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

folklor, varyantlaşma, anlatıcı, yazarlık, invaryant

Teşekkür

Rehber hocam Prof. Dr. Fuzuli Bayat’a yazı sürecinde yol gösterdiği için teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aça, Mehmet ve Yolcu, Mehmet Ali (2019). “Halk Bilgisinin İnanış Temelli Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Ankara: Nobel, 345-440.
• AMEA Folklor Institutu (2023). Heyder Eliyev ve Azerbaycan Xalq Medeniyyeti. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Bayat, Füzuli (2010). Folklor Haqqında Yazılar. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Bayat, Füzuli (2023). Masallı Folklor Örnekleri, C.3. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Demren, Özlem (2018). “Türk Kültüründe Bir Korku Kültü Olarak Sivas’ta Alkarısı ve Albasması İnanışı”. Antropoloji, 36: 1-27.
• Duvarcı, Ayşe (2005). “Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar”. Bilig, 32: 125-144.
• Grba, Marko & Trobok, Majda (2020). “Mathematics and Physics within the Context of Justification: Induction vs. Universal Generalization”. Croatian Journal of Philosophy, 20(58): 19-33.
• Güven, Merdan (2013). “Türkülerin Varyantlaşması”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 50: 145-156.
• Honko, Lauri (ed.) (2000). Thick Corpus, Organic Variation and Textuality in Oral Tradition. Helsinki: Finnish Literature Society.
• Kerimova, Huraman (2019). Folklor Metinlerinin Tertibi Meseleleri. Bakı: Elm ve Tehsil.
• Memmedov, Celal Beydili (2003). Türk Mifoloji Sözlüyü. Bakı: Elm.
• Neklyudov, Sergey (2019). “Folklorşünaslık: Problemler ve Tedqikler”. Dede Qorqud Jurnalı, 66: 45-53.
• Pirsultanlı, Sednik Paşa (2012). Azerbaycan Ağız Edebiyyatında Bayatılar. Gence: Gence Devlet Universiteti.
• Quliyev, Hikmet (2018). “Virtual Kommunikativ Mühitde Folklor: Şifahilik Meselesi”. Genç Tedqiqatçı Elmi-Praktiki Jurnal, 4(2): 151-156.
• Sabri, Şakir (1939). “Muhtelif Ruhlar Hakkında”. Halk Bilgisi Haberleri, 98: 32-33.
• Sarv, Mari & Järv, Risto (2023). “Layers of Folkloric Variation: Computational Explorations of Poetic and Narrative Text Corpora”. Electronic Journal of Folklore, 90: 233−266.
• URL-1. https://www.sozler.im (Erişim: 15.06.2024).
• URL-2: https://kizlarsoruyor.com/diger/q5987291-alkarisi-olayi-nedir-yasanmis-cin-vakalari-bir-bilginiz-var-mi (Erişim: 15.06.2024).
• Vaqifqızı, Leman, (2012). Şeki Folklor Mühiti. Bakı: AMEA Folklor İnstitutu.
• Vaqifqızı, Leman (2022). Azerbaycan Bayatıları. Bakı: AMEA Folklor İnstitutu.
• Voolaid, Piret & Babic, Sasa (2019). Variation in Folklore and Language. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.

Toplam 21 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here