| Tez Künye | Durumu | ||
| XVII. yüzyılda bir Bayramî Melâmî Kutbu: Oğlan(lar) şeyh(i) İbrahim efendi / A Bayramis-Melamis Kutb in 17th century: Boy sheikh/sheikh of boys İbrahim efendi Yazar:AYŞE ASUDE SOYSAL Danışman: PROF.DR. AHMET YAŞAR OCAK Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Doktora Türkçe 2005 240 s. | ||
| ÖZET SOYSAL, Ayşe Âsûde. XVII. Yüzyılda Bir Bayramî Melâmî Kutbu: Oğlan(lar) Şeyh(i) İbrahim Efendi, Doktora Tezi, Ankara, 2005. Bayramî Melâmîliği, XV.yüzyil’da, Osmanlı İmparatorluğu’nda teşekkül etmiş bir tasavvufî oluşumdur. Bu çalışmada, Bayramî Melâmîleri’nin XVII. yüzyıl’a kadarki durumları ve değişimleri, bu oluşumun doktrinini eserlerinde en iyi yansıtan isim olan Oğlan Şeyh İbrahim Efendi odağında ele alınmıştır. Melâmîlerin kökeni Safevî Tarikatına dayanmaktadır. Osmanlı yönetimi ile, Melâmîler arasındaki gerilim, tarikatın kuruluşuna kadar uzanmaktadır ve temelde tarikatın doktrininden kaynaklanmaktadır. Bu doktrin, Vahdet-i vücûd felsefesiyle doğrudan ilişkili Kutb telakkisi ve Hurûfî düşünce tarafından da biçimlendirilmiştir. Kutb, Melâmîler için Tanrının evrendeki bedenlenmiş hâlidir, aynı zamanda Mehdi’dir. Bu bakış açısı Melâmîler’in Osmanlı yönetimi de dahil olmak üzere kendilerinden başka bir otorite tanımamalarına yol açmıştır. Birçok Melâmî kutbu, devlet tarafından siyasî endişelerle ölüm cezasına çarptırılmıştır. Bu da Melâmî kutb ve şeyhlerini düşüncelerini ve kimliklerini gizlemeye itmiştir. Bunlardan biri olan İbrahim Efendi de ölüm cezasından kurtulabilmek için devlet tarafından zararsız görülen tarikatların şemsiyesine sığınmıştır. Bu da bugün bile onun hakkında farklı değerlendirmeler yapılmasına sebebiyet vermiştir. Anahtar Sözcükler: 1- İbrahim Efendi 3-Oğlan Şeyh 4-Melâmî 5-Tasavvuf 6-Vahdet-i Vücud | |||
| VI ABSTRACT SOYSAL, Ayşe Âsûde. A Bayramis-Melamis Kutb in 17th Century: Boy Sheikh/Sheikh of Boys Ibrahim Efendi, Ph. D. Dissertation, Ankara, 2005. Bayramis Melamis is a mystical order emerged in the Ottoman Empire in 1 5th century. In this work, the change of Melamis, especially in 17th century, will be dealt with focusing on Ibrahim Efendi, who uttered the doctrine of this order in his works. The origin of Bayramis Melamis was based on Safavids order. The tension was in exist between Ottoman administration and Melamis since the beginning of the Tariqat, and the conflict resulted from the different structure of Melamis doctrine. This doctrine depends on “Kutb” (Pole) concept. Kutb is the embodiment of God on Earth, and this person is the Messiah. The chain of Kutbs which started with founder of this order was the only legal authority; so, Ottoman administration was not legitimate in Melamis’ view. Wahdat al Wujud (a kind of pantheism) took place in the heart of Melamis’ doctrine. This pantheism was directly related with consideration of Kutb and it was also under the impact of Hourufis. That many Melamis Kutbs were sacrified by Ottomans was due to their doctrine. This situation forced Melamis Kutbs and Sheiks to be more careful about explaining their opinions and also they had to hide themselves behind the orders accepted legal. Ibrahim Efendi was one of those Kutbs. He survived by surrendering himself to the orders and sheiks tolerated by administration. Whether he was a heretic or a personality to be accepted as holy being by Orthodox Islam is a problem that has been argued since he was alive and it’s still being argued today. Key Words: 1- Ibrahim Efendi, 2- Boy Sheikh, 3- Melamis, 4- Wahdat al-wujud, 5- Tasavvuf | |||