ABBÂD b. BİŞR (عبّاد بن بشر; Ebü’r-Rebî‘ (Ebû Bişr) Abbâd b. Bişr b. Vakş el-Ensârî, ö. 13/634) Hz. Peygamber’in zekât memurlarından, yiğitliğiyle meşhur sahâbî.
Müellif: Raşit Küçük
Evs kabilesinin Eşheloğulları kolundan olan Abbâd Medine’de doğdu ve orada yaşadı. Hz. Peygamber’in hicretten önce Medine’ye öğretmen olarak gönderdiği Mus‘ab b. Umeyr vasıtasıyla müslüman oldu. Hicretten sonra peygamber onunla Ebû Huzeyfe b. Utbe b. Rebîa arasında kardeşlik bağı (muâhât) oluşturdu.
Hz. Âişe’nin, “Ensar içinde en faziletli üç kişi” diye vasıflandırdığı ve Sa‘d b. Muâz’dan sonra adlarını andığı Üseyd b. Hudayr ile Abbâd b. Bişr’in bazı menkıbeleri hadis kitaplarında yer almıştır. Buna göre Üseyd ile Abbâd, karanlık bir gecede evlerine gitmek üzere Hz. Peygamber’in yanından ayrılınca, yolda önce birinin asâsından çıkan ışık önlerini aydınlatmış, birbirlerinden ayrıldıktan sonra da diğerinin asâsı aynı şekilde kendi yolunu aydınlatmıştır (Müsned, III, 138, 190-191, 272). Yine Âişe’nin rivayetine göre bir gün Resûl-i Ekrem mescidde namaz kılan (veya Kur’an okuyan) Abbâd’ın sesini duyunca, “Âişe! Bu Abbâd’ın sesi değil mi?” diye sordu. Abbâd olduğunu öğrenince de “Allahım, Abbâd’a merhamet et!” diye dua etti (Buhârî, “Şehâdât”, 11).
Abbâd b. Bişr, başta Bedir ve Uhud savaşları olmak üzere Hz. Peygamber’in iştirak ettiği bütün savaşlara katıldı. Hicretin altıncı yılında umre için hazırlık yapıldığı sırada peygamberin, Kureyşliler’in durumunu öğrenmek üzere gönderdiği yirmi kişilik öncü süvari birliği içinde Abbâd da vardı. Ayrıca, Resûlullah’a ve müslümanlara eziyet etmekle tanınan yahudi Kâ‘b b. Eşref’i öldürenler arasında da bulundu. Hz. Peygamber tarafından Müzeyne ve Süleymoğulları’nın zekâtlarını toplamak üzere görevlendirildi. Abbâd son olarak Yemâme Savaşı’na katıldı. Arkadaşlarına, “Kılıçlarınızın kınını kırıp atın!” diye bağırarak düşman saflarına daldı ve yüzünden aldığı kılıç darbeleriyle kırk beş yaşlarında iken şehid oldu.
BİBLİYOGRAFYA
Vâkıdî, el-Meġāzî, II, 574.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968, III, 440-441.
Müsned, III, 138, 190-191, 272.
Buhârî, “Şehâdât”, 11.
İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, VI, 77.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe (Bennâ), III, 150-151.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, I, 337-340.
İbn Hacer, el-İṣâbe, II, 263.
a.mlf., Tehẕîbü’t-Tehẕîb, V, 90.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 12 numaralı sayfada yer almıştır.