ABBAS b. HASAN el-CERCERÂÎ (عباس بن حسن الجرجرائي; ö. 296/908) Abbâsî veziri.
Müellif: Hakkı Dursun Yıldız
250 (864) yılında doğdu. Doğum yerinin İran’daki Cercerâyâ kasabası olduğu rivayet edilir. Vezir Kāsım b. Ubeydullah’ın hizmetine girdi ve kısa zamanda onun güvenini kazandı. Bu arada Dîvânü’t-tevkī‘in de başına getirildi. 904’te Kāsım’ın ölümünden sonra vezir tayin edildi. 906’da, Karmatîler’e karşı kazanılan zafer sebebiyle halife tarafından kendisine hil‘at giydirildi. Son derece gururlu olan Abbas, bu zaferden sonra kimseyi dinlemez hale geldi. Bu arada tırâz ve kumaşlar üzerine adını işletti. Devrin ileri gelenlerinden İbnü’l-Furât, Ali b. Îsâ, Muhammed b. Dâvûd ve İbn Abdûn gibi şahıslar onun yanında ikinci planda kaldılar.
908 Eylülünde Halife Müktefî hastalandı. Yerine kimin halife olacağı meselesi ortaya çıktığında, saray mensuplarının büyük bir kısmı İbnü’l-Mu‘tezz’i halife yapmak istediler. Ancak Abbas, Müktefî’nin ölümünü takip eden günlerde, onun henüz on üç yaşındaki oğlu Ca‘fer’i “el-Muktedir” unvanı ile halife ilân etti. Fakat yeni halife üzerinde de nüfuz sağlamasını hazmedemeyen eski düşmanlarının harekete geçmesi sonucu, 20 Rebîülevvel 296 (17 Aralık 908) tarihinde öldürüldü.
BİBLİYOGRAFYA
Taberî, Târîḫ (de Goeje), III, 2268, 2274, 2282, 2283.
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, VIII, 8-9, 14.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XIV, 51-55.
M. Th. Houtsma, “Abbas”, İA, I, 14.
D. Sourdel, Le vizirat ʿAbbāside de 749 à 936, Damas 1959, I, 359-376.
a.mlf., “al-D̲j̲ard̲j̲arāʾī”, EI2 (İng.), II, 461-462.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 25 numaralı sayfada yer almıştır.