ABDÜLAZÎZ b. ABDÜLVEHHÂB

Âlî onun İsfahanlı, Kādî Ahmed-i Kummî ise Kâşânlı olduğunu kaydeder. Doğum ve ölüm tarihleri belli değildir. Şah Tahmasb’ın Tebriz’deki saray nakışhânesinde yetişti. Şaha resim ve nakış dersleri vererek onun bu sanatla daha çok ilgilenmesini sağladı. Belki de bu sebeple Hoca Abdülazîz ismiyle anıldı ve bu imzayı kullandı. “Behzâd’ın talebesi” (Şâkird-i Behzâd) imzalı tasvirinden dolayı onu büyük minyatür sanatkârı Behzâd’ın öğrencisi kabul etmek mümkün olduğu gibi, sanatında usta ve eşsiz bir musavvir olduğu konusunda birleşen kaynakları da göz önüne alarak, kendisini sanatta Behzâd’a en yakın sanatçı saydığı veya onun çok fazla tesirinde kaldığı da düşünülebilir.

İşlediği bir suç yüzünden Şah Tahmasb tarafından burnu ve kulakları kesilerek cezalandırıldı. Kādî Ahmed, suçunun kötü niyetli kişilerle iş birliği yaparak şahın mührünü taklit etmek olduğunu bildirir. Âlî ise, talebesi Molla Ali Asgar ile birtakım kötülüklere karıştıkları için, şahın hareminde hizmet eden bir genci de yanlarına alarak Hindistan’a gitmek üzere Şîraz’a kaçtıklarını ve yakalandıklarını rivayet eder. Bu sebeple hakkında ölüm cezası verilmişken sanatındaki ustalığı göz önüne alınarak cezası hafifletilmiştir.

Sanatçının elinden çıkmış bazı tasvirler, Houghton Şehnâmesi olarak bilinen Şah Tahmasb adına hazırlanmış Firdevsî’nin Şehnâme adlı eserinde yer almaktadır. “Şâkird-i Behzâd” imzalı tasvirin yer aldığı Şah Tahmasb Albümü ise Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde (Hazine, nr. 2161) korunmaktadır. “Amel-i Hâce Abdülazîz” imzalı bir minyatürü de Paris Bibliothèque Nationale’dedir (Suppl. pers. 1572, s. 2).

BİBLİYOGRAFYA

Âlî, Menâkıb-ı Hünerverân, s. 65-66.

Kādî Ahmed [Kummî], Calligraphers and Painters (trc. V. Minorsky), Washington 1959, s. 30, 186, 188.

Filiz Çağman – Zeren Tanındı, Topkapı Sarayı Müzesi İslâm Minyatürleri, İstanbul 1979, s. 44.

M. B. Dickson – S. C. Welch, The Houghton Shahnameh, Cambridge 1981, I, 216.

D. Duda, “ʿAbd-al-ʿAziz b. ʿAbd-al-Vahhāb”, EIr., I, 97-99.