ABDULLAH-ı ŞETTÂRÎ

Hakkındaki bilgiler daha çok Gulâm Server-i Lâhûrî’nin Ḫazînetü’l-aṣfiyâʾına dayanmaktadır. Hemedâniyye tarikatının Ali el-Hemedânî’den, Kādiriyye tarikatını Şeyh Abdülvehhâb’dan aldı. Ḫazînetü’l-aṣfiyâʾa göre Şehâbeddin es-Sühreverdî’nin soyundan gelen Abdullah, Tayfûriyye tarikatı şeyhlerinden Muhammed Ârif’e intisap etti. Şeyhi ona Şettârî (veya Şettâr) lakabını verdi; hırka giydirerek tarikatı yayması için Hindistan’a gönderdi. Abdullah-ı Şettârî önce Hindistan’ın Bankipûr şehrine, sonra Kanpûr’a gitti ve orada büyük bir üne kavuştu. Bir süre sonra Câlûh’a geldi; Câlûh hükümdarının başşehir Mend’de kendisine tahsis ettiği bir yere yerleşerek tarikatını yaymaya başladı. Nüzhetü’l-ḫavâṭır müellifinin Gülzâr-ı Ebrâr’dan naklettiğine göre 832’de (1428-29) Mend’de vefat etti. Değişik şekillerde kaydedilen tarikat silsilelerinin hepsi Bâyezîd-i Bistâmî’ye ulaşır. Abdullah-ı Şettârî’nin meşrebi, tasavvufta üç genel temayülü ifade eden tarîk-i ebrâr, tarîk-i ahyâr, tarîk-i şettârdan sonuncusudur. Bu yol aşk, vecd ve cezbeyi esas alır. Kendisine “pîr-i tarîkat”, “sâhib-i tarîkat” denilmekle birlikte Şettâriyye tarikatı daha önce de mevcuttu. Nitekim bazı kaynaklarda şeyhi Muhammed Ârif’e Şettârî lakabı verilmektedir. Kendisinden önce genel bir tasavvufî tavır ifade eden Şettâriyye, Abdullah-ı Şettârî tarafından özel bir tarikat olarak kurulmuş olmalıdır.

BİBLİYOGRAFYA

Zebîdî, ʿİḳdü’l-cevheri’s̱-s̱emîn (M. Tâvit Tancî nüshası fotokopisi), İSAM Ktp., nr. 4323, s. 73.

Harîrîzâde, Tibyân, I, vr. 184^b.

Gulâm Server-i Lâhûrî, Ḫazînetü’l-aṣfiyâʾ, Leknev 1914, II, 185.

Ma‘sûm Ali Şah, Ṭarâyıḳu’l-ḥaḳāyıḳ, Tahran 1316-19/1898-1901 Tahran, ts. II, 151-152.

Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-ḫavâṭır, III, 100-101.

Yûnus İbrâhim es-Sâmerrâî, ʿUlemâʾü’l-ʿArab fî şibhi’l-ḳārreti’l-Hindiyye, Bağdad 1986, s. 154.

T. Yazıcı, “Şattâriye”, İA, XI, 355-356.

a.mlf., “Tarîkat”, İA, XII, 15.