Adem Çatal. Sahaflar Şeyhizâde Mehmed Es’ad Efendi’nin el-Virdü’l-Müfîd fî Şerhi’t-Tecvîd isimli eseri (inceleme-metin). Yüksek lisans tezi (2022)

Adem Çatal. Sahaflar Şeyhizâde Mehmed Es’ad Efendi’nin el-Virdü’l-Müfîd fî Şerhi’t-Tecvîd isimli eseri (inceleme-metin). Yüksek lisans tezi. Yalova: Yalova Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022, XV+195 s.

Özet

“Sahaflar Şeyhizâde” mahlasıyla iştihar olmuş ve ailesi Malatya’nın Arapkir beldesinin Nerdübanlı kazasından İstanbul’a göç etmiş Mehmed Es’ad Efendi, babasının Mısır ve Kudüs kadılığı vazifeleri esnasında yanında bulunmuş, burada Arapça öğrenmiş, babası ve farklı hocalardan çeşitli alanlarda dersler almıştır. Osmanlı döneminde vak’anüvislik gibi birçok makamda önemli görevlerde bulunmuş Es’ad Efendi, çeşitli alanlarda kıymetli eserler kaleme almıştır. Onun tecvîd ilmi alanında kaleme almış olduğu el-Virdü’l-müfîd fî Şerhi’t-Tecvîd adlı risâlesi de bahsi geçen teliflerdendir. Bu eser, Birgivî (ö. 981/1573)’nin ed-Dürrü’l-Yetîm isimli eserin şerhi niteliğindeki Abdurrahman el-Karabâşî (ö. 904/1498)’ye ait Karabaş Tecvîdi’nin açıklaması mahiyetindedir. Müellif, söz konusu telifinde, Karabaş Tecvîdi’ne ait olan kısımları parantez içerisinde bırakarak diğer kısımlarda eseri açıklama yoluna gitmiştir. Ayrıca o, Karabaş Tecvîdi’nde bulunmayan vakf, imâle, lahn gibi tecvîdin önemli konularını da risâlesine ilave ederek eserini ele almıştır. Bu çalışmadaki amaç, bahsi geçen eserin transkripsiyon ve incelemesini yapmak suretiyle ilim âleminin istifadesine sunmaktır.

Müellif ve zikredilen eserini konu alan çalışma giriş, üç ana bölüm ve sonuç kısmından meydana gelmektedir. İlk bölümde eserin müellifi Mehmed Es’ad Efendi’nin hayatı incelenmiştir. İkinci bölümde müellifin teze konu olan el-Virdü’l-müfîd fî Şerhi’t-Tecvîd isimli eserindeki konular, klasik eserlerle son dönem kıraat ve tecvîd telifleri aracılığıyla açıklandıktan sonra Es’ad Efendi’nin bu konular hakkındaki görüşlerine değinilmiştir. Tezin üçüncü ve son bölümünde DİA çeviri yazı alfabesi dikkate alınarak eserin transkripsiyon metnine yer verilmiştir. Sonuç bölümünde ise söz konusu eserin kapsadığı mevzular ile ilgili genel bir değerlendirme yapılarak eserin Kur’ân eğitimine katacağı değerler ortaya konulmuştur. Böylece çalışmanın, bu sahada icra edilecek akademik çalışmalara kaynaklık yapmasına olanak sağlanmıştır.

Abstract

Mehmed Es’ad Efendi, who was famous with the pseudonym “Sahaflar Şeyhizade” and immigrated to Istanbul from the Nerdübanlı district of the town of Malatya, will not be with him as judge of Egypt and Jerusalem. One of these works is el-Virdü’l-Müfîd fî Şerhi’t-Tecvîd, which he wrote in the field of qiraat and tajweed. This work is an explanation of the Karabaş Tajweed of Abdurrahman al-Karabâşî (d. 904/1498), which is the commentary of Birgivî’s (d. 981/1573) work named ed-Dürrü’l-Yetîm. In his work, the author left the parts of the Karabaş Tajweed in parentheses and tried to explain the work in other parts. Finally, he dealt with the important issues of tajweed such as vakf, imâle and lahn, which are not included in the Karabaş Tajweed.

The study, which is about the author and his work, consists of an introduction, three main sections and a conclusion. In the first part, the life of Mehmed Es’ad Efendi, the author of the work, has been examined. In the second part, after the subjects in the author’s work called el-Virdü’l-Müfîd fî Şerhi’t-Tecvîd, which is the subject of the thesis, are explained through classical works and recent recitation and tajweed works, Es’ad Efendi’s different views on these issues are mentioned. In the third and last part of the thesis, the transcription text of the work is given, taking into account the DIA translation script. In the conclusion part, a general evaluation about the subjects covered by the work in question is made and the values that the work will add to the education of the Qur’an are presented. Thus, it was possible for the study to be a source for academic studies to be carried out in this field.