Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Mükremillâh (Mükerrem) es-Saîdî el-Adevî (ö. 1189/1775)
Mısır’ın Saîd bölgesinde Menfelût yakınlarındaki Benî Adî’de doğdu (1112/1700). Daha sonra Kahire’ye giderek Muhammed el-Büleydî, Abdullah el-Mağribî, İbrâhim el-Feyyûmî, Sâlim en-Nefrâvî, Şelebî ve Hifnî gibi âlimlerin derslerine katıldı. Mâlikî fıkhında büyük bir otorite olarak halk ve yöneticilerin sevgi ve saygısını kazanan Adevî, başta Ezher olmak üzere Kahire’deki birçok medresede ders verdi. Aralarında Derdîr, Desûkī, Kal‘î, Bennânî gibi âlimlerin de bulunduğu pek çok talebe yetiştirdi. Şeyh Ali b. Muhammed eş-Şinâvî vasıtasıyla Ahmediyye tarikatına intisap etti. 10 Receb 1189’da (6 Eylül 1775) Kahire’de vefat etti.
Zamanında Mâlikî fukahasının en önde gelenlerinden olan Adevî, Mâlikî fıkhına dair eserlerin şerhlerine hâşiyeler yazan ilk müellif olarak da bilinir. Eserlerinin hemen hepsi hâşiye tarzında olup başlıcaları şunlardır:
1. Haraşî’nin, Halîl b. İshak’ın Muḫtaṣar’ına yaptığı şerhin hâşiyesi (Bulak 1299, 1317, 1319; şerhin kenarında, I-VIII).
2. Zürkānî’nin Ali el-Menûfî’ye ait el-ʿİzziyye (el-Muḳaddimetü’l-ʿİzziyye) adlı esere yaptığı şerhin hâşiyesi (Bulak 1298; Kahire 1229, 1304).
3. İbn Ebû Zeyd el-Kayrevânî’nin Risâle’sine Ali el-Menûfî’nin Kifâyetü’ṭ-ṭâlibi’r-rabbânî adıyla yaptığı şerhin hâşiyesi (I-II, Bulak 1288; Kahire 1300, 1310). Bu üç eser Mâlikî fıkhına dairdir.
4. ed-Dürretü’l-ferîde ʿale’l-kelimâti’t-tevḥîdiyye. Emîr Muhammed’in Maṭlaʿu’n-neyyireyn fîmâ yeteʿallaḳ bi’l-ḳudreteyn adlı eseriyle birlikte basılmıştır (Kahire 1896).
Bu eserlerden başka, Irâkī’nin hadis ıstılahlarına dair el-Elfiyye adlı eserine Şeyhülislâm Zekeriyyâ el-Ensârî’nin, Abdurrahman el-Ahdarî’nin mantıka dair es-Süllem adlı eserine Ahmed el-Mollâvî’nin, İbrâhim el-Lekānî’nin Cevheretü’t-tevḥîd adlı eserine oğlu Abdüsselâm el-Lekānî’nin yaptığı şerhlere hâşiyeler yazmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Murâdî, Silkü’d-dürer, III, 206.
Cebertî, ʿAcâʾibü’l-âs̱âr, I, 476-479.
Brockelmann, GAL, II, 316, 415; Suppl., II, 435, 439, 738.
Serkîs, Muʿcem, I, 474, 820; II, 1314-1315.
Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, I, 341-342.
Ziriklî, el-Aʿlâm, V, 65.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VII, 29-30.
Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, Fas 1347 ⟶ Beyrut 1402/1982, II, 712.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 373 numaralı sayfada yer almıştır.