II. Mahmud’un tahta çıkışının on dördüncü yılında darbedilen ve mahlasına nisbetle “Adlî” adıyla anılan bu sikkeler tam, yarım ve çeyrek olmak üzere üç çeşit idi. 1822 yılında tamı 12, yarımı 6, çeyreği ise 2,5 kuruşa (yüz para) geçiyordu. Daha sonra “atîk adlî” adını alacak olan bu altınlar 19 kırat ayarında idi ve tarife değerleri üzerinden diğer altınlarla mübadelesinde hazineye önemli kâr sağlıyordu.
Adlî altınların bir yüzünde II. Mahmud’un tuğrası, diğer yüzünde “Duribe fî Dâri’l-hilâfeti’l-aliyye” ibaresi vardı. Üzerindeki yazının azlığı sebebiyle, kısa bir süre sonra, Akdeniz adalarında kalpazanlar tarafından taklitleri yapılarak piyasaya sürülmüştü. Bunun üzerine tuğralı yüzün etrafına “Sultân-ı Selâtîn-i Zamân Mahmûd Hân”, diğer yüzün ortasına “Duribe fî Kostantiniyyeti’l-mahrûse”, çevresine de “Dâme mülkühû ve saltanatühû” ibaresi yazılarak 1239’da (1823) yeniden tedavüle çıkarılmıştır. 17 kırat ayarındaki bu yeni altınlara “cedîd adlî” adı verilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Cevdet, Târih, XII, 53-54, 85.
İsmâil Galib, Takvîm-i Meskûkât-ı Osmâniyye, İstanbul 1307, s. 410-411.
Hasan Ferîd, Nakd ve İ‘tibâr-ı Mâlî, İstanbul 1330 r./1333, I, 210.
Pakalın, I, 21.
Nuri Pere, Osmanlılarda Mâdenî Paralar, İstanbul 1968, s. 241, 245.
İbrahim Artuk – Cevriye Artuk, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslâmî Sikkeler Kataloğu, İstanbul 1974, II, 678.
Anistâs el-Kermelî, Resâʾil fi’n-Nuḳūdi’l-ʿArabiyye ve’l-İslâmiyye ve ʿilmü’n-nümmiyyât, Kahire 1987, s. 243-244.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 389 numaralı sayfada yer almıştır.