AHDARÎ

Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. 918 (1512-13) yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Cezayir’in Biskire (Biskra) şehrinde vefat etmiştir. Kabri, şehrin güneybatısında bulunan Bentiyus’taki zâviyede olup türbesi halen ziyaret edilmektedir.

Ahdarî daha çok farklı konulara ait manzum eserleriyle ve bunlara kendisinin veya başkalarının yazdığı şerhlerle tanınmaktadır. Onun günümüze intikal eden veya kaynaklarda kendisine nisbet edilen eserlerini şöyle sıralamak mümkündür:

1. es-Süllemü’l-mürevnaḳ fî ʿilmi’l-manṭıḳ. En meşhur eseri olan bu kaside, XIII. yüzyılın büyük mantıkçısı Esîrüddin el-Ebherî’ye ait Îsâġūcî adlı kitabın manzum şeklidir. Yaygın bir şöhrete sahip bulunan ve Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulan es-Süllem’e ilk şerhi yine Ahdarî yazmıştır. Daha sonra üzerinde pek çok çalışma yapılan kasidenin en meşhur şerhi, Demenhûrî tarafından yazılmış olan Îżâḥu’l-mübhem min meʿâni’s-Süllem’dir. Osmanlı âlimlerinden Rifat Efendi tarafından Vesîletü’l-îkān adıyla yapılmış bir Türkçe tercüme ve şerhi de bulunan eser, gerek müstakil olarak gerekse şerhleriyle birlikte birçok defa basılmıştır. es-Süllem’in Fransızca tercümesi de neşredilmiştir (J. D. Luciani, Le Soullam, Cezayir 1921).

2. el-Cevherü’l-meknûn fî (ṣadefi) s̱elâs̱eti fünûn. Sekkâkî’nin Miftâḥu’l-ʿulûm’unun özeti olan Hatîb el-Kazvînî’ye ait Telḫîṣü’l-Miftâḥ adlı eserin manzum şeklidir. Eser Ahdarî, Demenhûrî, İbrâhim ez-Zebîdî ve Abdullah b. Abdullah el-İzzî tarafından şerhedilmiştir. İsmâil Paşa, şerhlerden biri olan Ḥilyetü’l-lübbi’l-maṣûn’un Ahdarî tarafından yapıldığını belirtir (bk. Îżâḥu’l-meknûn, I, 384, 421; Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 547). Brockelmann ise aynı şerhin Demenhûrî’ye ait olduğunu kaydeder (bk. GAL, II, 488; Suppl., II, 706; krş. Serkîs, Muʿcem, I, 407). Eserin değişik baskıları vardır (1. bs., Kahire 1290).

3. Naẓmü’s-sirâc fî ʿilmi’l-felek. Astronomi ile ilgili manzum bir eser olup Sahnûn b. Osman el-Venşerîsî tarafından Müfîdü’l-muḥtâc adıyla şerhedilmiştir (bk. GAL Suppl., II, 706; Serkîs, Muʿcem, I, 407).

4. ed-Dürretü’l-beyżâʾ fî aḥseni’l-fünûn ve’l-eşyâʾ. Hesap ilmi ve ferâize dair bir manzumedir. Muhammed b. İbrâhim Fetâte’nin şerhi ile birlikte basılmıştır (Kahire 1309).

5. el-Muḫtaṣar fi’l-ʿibâdât (Cezayir 1324). Mâlikî fıkhına göre yazılmış bir ilmihaldir, Muḫtaṣarü’l-Aḫḍarî olarak da bilinir. Brockelmann’ın Şurûṭu’ṣ-ṣalât olarak zikrettiği eser bu olmalıdır.

6. Muvas̱s̱ılü’ṭ-ṭullâb ilâ ḳavâʿidi’l-iʿrâb. Gramerle ilgili bir eserdir (bk. GAL Suppl., II, 706).

7. Esmâʾullāhi’l-ḥüsnâ. Bu eseri Ahdarî’ye nisbet eden bazı kaynaklar eser ve nüshaları hakkında bilgi vermemektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 738; II, 998.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 546-547.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 384, 421, 456.

Brockelmann, GAL, II, 488; Suppl., II, 705-706.

a.mlf., “Ahdarî”, İA, I, 156.

Serkîs, Muʿcem, I, 406-407.

Ziriklî, el-Aʿlâm, IV, 108.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 187-188.

Hıfnâvî, Taʿrîfü’l-ḫalef bi-ricâli’s-selef, Beyrut 1402/1982, I, 67.

J. Schacht, “al-Ak̲h̲ḍarī”, EI² (İng.), I, 321.