AHFEŞ el-ASGAR

849’da Bağdat’ta doğdu. Sa‘leb, Müberred, Fazl el-Yezîdî ve Ebü’l-Aynâ’dan ders aldı. 900 yılında geldiği Mısır’dan 912’de ayrılarak Halep’e gitti, daha sonra Bağdat’a geçti ve 315 (927) yılı Şâban veya Zilkade ayında, bir rivayete göre de 316 (928) yılında orada vefat etti. Ölümü hakkında şöyle bir rivayet zikredilir: Ahfeş, devrin meşhur şair ve edibi İbn Mukle’ye giderek yoksulluk içinde bulunduğunu belirtir ve kendisine yardım etmesi için vezir Ebü’l-Hasan Ali b. Îsâ ile konuşmasını rica eder. Bunun üzerine İbn Mukle vezir ile görüşerek fakihlere yapıldığı gibi Ahfeş’e de yardım edilmesini ister. Fakat vezir kalabalık bir topluluğun önünde İbn Mukle’ye hakaret ederek onu kovar. Durumu öğrenen Ahfeş âni bir kalp krizi ile ölür. Talebesi Merzübânî’nin ifadesine göre Ahfeş, gerek rivayet gerekse nahiv ilmi konusunda pek bilgili olmadığı gibi şair de değildi. Kendisine nahiv meseleleriyle ilgili bir soru sorulduğu zaman canı sıkılır, hatta ısrarla bir şey soranı yanından kovardı. İbnü’r-Rûmî’nin onun hakkındaki hicviyeleri meşhurdur. Fakat mizahtan hoşlanan Ahfeş kendisi hakkındaki bu hicivleri kaydeder ve ezberlemeye çalışırdı. Onu kızdıramadığını gören İbnü’r-Rûmî’nin sonunda Ahfeş’i hicvetmekten vazgeçtiği rivayet edilir.

Sîbeveyhi’nin ünlü el-Kitâb’ını şerheden Ahfeş’in Kitâbü’l-Envâʿ, Kitâbü’l-Vâḥid ve’l-cemʿ, Kitâbü’t-Tes̱niye ve’l-cemʿ, Kitâbü’n-Nevâdir, Kitâbü’l-Cerâd, Kitâbü’l-Mesâʿiyye, Taʿlîḳāt ʿalâ Kitâbi’n-Nebât li’l-Asmaʿî, Dârâtü’l-ʿArab, Kitâbü’l-Emâlî ve el-Müheẕẕeb gibi eserlerinin adlarına kaynaklarda rastlanmaktadır.

BİBLİYOGRAFYA

İbnü’l-Enbârî, Nüzhetü’l-elibbâʾ (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl), Kahire, 1386/1967, s. 248.

Yâkūt, Muʿcemü’l-üdebâʾ, XIII, 246-257.

İbnü’l-Kıftî, İnbâhü’r-ruvât, II, 276-278.

İbn Hallikân, Vefeyât, III, 301-303.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XIV, 480-482.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, II, 167-168.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1382, 1427.

Îżâḥu’l-meknûn, II, 274.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 676.

Abdurrahman Fehmi, Medresetü’l-ʿArab, İstanbul 1304, s. 44.

Sezgin, GAS, VII, 353; VIII, 174; IX, 161.

Ömer Ferruh, Târîḫu’l-edeb, II, 393-394.

Abdülhüseyin el-Fetlî, “el-Aḫfeşü’ṣ-ṣaġīr ʿâlimün naḥviyyün lem yünṣıfhü ehlü ʿaṣrih”, el-Mevrid, X/3-4, Bağdad 1981, s. 33-66.

Brockelmann, “Ahfeş”, İA, I, 156.

a.mlf. – Ch. Pellat, “al-Ak̲h̲fas̲h̲”, EI² (Fr.), I, 331.