AHMED el-MENÎNÎ

6 Mart 1678’de Şam köylerinden Menîn’de doğdu. Şam bölgesinin tanınmış bir ulemâ ailesine mensuptur. Trablusşam’ın Birkail köyünden olan babası, önce Şam’da Sâlihiyye’ye, daha sonra 1636’da Menîn köyüne yerleşmiş âlim bir kimse idi. İlk tahsilini bu köyde yapan Menînî, on üç yaşlarında Şam’da bulunan kardeşinin yanına gitti ve orada tahsiline devam etti. Aralarında Ebü’l-Mevâhib el-Hanbelî ve Abdülganî en-Nablusî gibi tanınmış âlimlerin de bulunduğu birçok hocadan ders aldı. Şam’ın önde gelen mutasavvıfları vasıtasıyla Nakşibendî, Kādirî ve Halvetî tarikatlarına intisap etti. Başta Emeviyye Camii olmak üzere birçok medresede müderrislik yaptı, edebiyat ve şiirle de meşgul oldu. Emeviyye Camii’nde Beyzâvî Tefsiri ve Ṣaḥîḥ-i Buḫârî’nin yanı sıra çeşitli dersler okuttu. Aralarında Silkü’d-dürer müellifi Murâdî’nin babası Ali b. Muhammed el-Murâdî’nin de bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. İki defa İstanbul’a giden Menînî, Târîḫ-i ʿUtbî adıyla bilinen Sîretü’l-Yemînî’ye yazdığı şerh dolayısıyla İstanbul’da büyük ilgi gördü ve kendisine Süleymaniye müderrisliği pâyesi verildi. Ayrıca Şam Sümeysâtiyye ve Umeriyye medreseleri mütevelliliği ile Emeviyye Camii hatipliğini de yapan Menînî, 17 Şubat 1759’da Şam’da öldü.

Menînî’nin en önemli eseri, Utbî’nin Gazneli Sultanı Yemînüddevle Mahmûd b. Sebük Tegin devrine ait Sîretü’l-Yemînî (Târîḫu’l-Yemînî) adlı tarihine yazdığı iki ciltlik şerhtir (Kahire 1286). el-İʿlâm bi-fezâʾili’ş-Şâm adlı diğer eseri ise yazma halindedir. el-İʿlâm Şerif Mehmed Efendi tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Bahâeddin el-Âmilî’nin Vesîletü’l-fevz ve’l-emân fî medḥi ṣâḥibi’z-zamân isimli Mehdî hakkındaki kasidesine yaptığı şerh, Âmilî’nin el-Keşkûl adlı eseriyle birlikte basılmıştır (Bulak 1288; Kahire 1305). Ayrıca, el-Ḳavlü’s-sedîd fî muttaṣıli’l-esânîd (hocalarının isnadlarını verdiği eseri); Şerḥu’ṣ-ṣadr bi-şerḥi urcûzeti istinzâli’n-naṣr bi’t-tevessül li-ehli Bedr (Kahire 1281); Şerḥu Câhiliyyeti’l-ḳader bi-esmâʾi aṣḥâbi seyyidi’l-melâʾiketi ve’l-beşer; Mevâhibü’l-mücîb fî ḫaṣâʾiṣi’l-ḥabîb ve bunun şerhi Fetḥu’l-ḳarîb; Dîvân ve diğer bazı manzum eserleri ile İḍâʾetü’d-derârî fî Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî adlı eksik bir Buhârî şerhi vardır.

BİBLİYOGRAFYA

Murâdî, Silkü’d-dürer, I, 133-145.

İsmet, Tekmiletü’ş-Şekāik, s. 30-31, 70.

Serkîs, Muʿcem, II, 1305, 1311, 1808.

Brockelmann, GAL, II, 364, 547; Suppl., II, 391-392, 596.

Ziriklî, el-Aʿlâm, I, 175.

Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, II, 979.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, II, 15-16.

Babinger (Üçok), s. 318.