AHMED GÜLÇÎN-i MEÂNÎ

Tahran’da doğdu. Babasının adı Ali Ekber’dir. İlk ve orta öğreniminden sonra 1934’te Tahran’da Adalet Bakanlığı Genel Emlâk Kayıt Dairesi’nde göreve başladı, ardından bakanlığın çeşitli kademelerinde çalıştı. 1935’te Encümen-i Edebî-yi Hakîm Nizâmî’nin en genç üyesi olarak bu kurumun faaliyetlerine iştirak etti. Bu sırada çevresinin teşvikiyle ilmî araştırmalara yöneldi. Araştırmalarını daha çok encümenin başkanı olan Vahîd-i Destgirdî’nin rehberliğinde yürüttü. Nizâmî’nin Ḫamse’sinin neşrinde de ona yardım etti. Vahîd’in 1942’de ölümünden sonra şair Muhammed Ali Nâsıh ile birlikte Encümen-i Edeb-i Îrân’ı kurdu. 1947’de Ferhengistân-ı Îrân’ın faaliyetlerine aktif biçimde katıldı ve sekreterlik görevini yürüttü. 1959 yılından itibaren meclis kütüphanesinde çalıştı. Bu kütüphanedeki Farsça ve Arapça yazmalar katalogunun yanı sıra mesai saatleri sonrasında yaptığı çalışmalarla 1951-1958 yıllarında Kitâbhâne-yi Millî-i Melik’in yazmalar bölümünün katalogunu hazırladı. Bir yandan da yüksek tahsiline devam etti. 1963’te kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. 1964’te davet üzerine Âsitân-ı Kuds-i Razavî Kütüphanesi’ndeki yazmaları tasnif etmek için Meşhed’e gitti. On iki yıl boyunca bu kütüphanedeki Arapça ve Farsça yazmaların kataloglarını yayıma hazırladı. 1977’de Meşhed’de Firdevsî Üniversitesi’nin Edebiyat ve Beşerî İlimler Fakültesi’nde Farsça yazmalar, Safevîler devrinde Fars şiiri ve Farsça yazım kültürü konularında ders vermeye başladı. 16 Mayıs 2000’de Meşhed’de vefat etti, Tûs’taki Makber-i Şuarâ-yi Firdevsî’ye defnedildi. Ahmed Gülçîn-i Meânî on üç yaşından itibaren “Gülçîn” mahlasıyla şiirler yazmış, 1932’de ilk şiirlerini yayımlamış, şiirde Emîrî Fîrûzkûhî gibi şairlerden yararlanmıştır. Şiirleri Nesîm-i Şimâl, Tevfîḳ, Armaġān, Ḳıyâm-ı Îrân, Ḫaberdâr ve Mollâ Naṣreddîn gibi dergilerde çıkmış, özellikle gazelleriyle adını duyurmuştur. Daha sonra bütün şiirleri bir divan halinde neşredilmiştir.

Eserleri. Telif: Şehrâşûb der Şiʿr-i Fârsî (Şehrâşûb ve aynı türde şiir yazanlar hakkındadır) (Tahran 1346 hş.); Mekteb-i Vuḳūʿ der Şiʿr-i Fârsî (Tahran 1348 hş.; Meşhed 1374 hş.); Târîḫ-i Teẕkirehâ-yı Fârsî (I-II, Tahran 1348-1350 hş., 1363 hş.); Gülzâr-ı Meʿânî (Tahran 1352 hş., 1363 hş., 1377 hş.) (müellifin çağdaşı olan İranlı edip ve sanatkârların biyografisini ve eserlerini içerir); Teẕkire-i Peymâne (Meşhed 1359 hş.; Tahran 1368 hş.) (sâkînâmelere ve sâkînâme yazarlarına dairdir); Dîvân-ı Gülçîn (Tahran 1362 hş.); Ferheng-i Eşʿâr-ı Sâʾib (Tahran 1364 hş.); Meżâmîn-i Müşterek der Şiʿr-i Fârsî (Tahran 1369 hş.); Kârvân-ı Hind: Der Aḥvâl ü Âs̱âr-ı Şâʿirân-ı ʿAṣr-i Ṣafevî ki be-Hind Reftend (I-II, Meşhed 1369 hş.); Tekmile-i Ems̱âl ve Ḥikem (Meşhed 1378 hş.). Neşir: Mirza Muhammed Ali Mezheb-i İsfahânî, Teẕkire-i Yehçâliye (Tahran 1321 hş.); Fahreddin Safî, Leṭâʾifü’ṭ-ṭavâʾif (Tahran 1336 hş.); Muînülfukarâ Ahmed b. Mahmûd, Târîḫ-i Mollâzâde der Ẕikr-i Mezârât-ı Buḫârâ (Tahran 1339 hş., 1370 hş.); Molla Abdünnebî Fahrüzzaman-ı Kazvînî, Teẕkire-i Meyḫâne (Tahran 1340 hş., 1363 hş.); Muhammed Bâkır Rişhe İsfahânî, Teẕkire-i Manẓûm Rişhe (Tahran 1344 hş.); Abdülkāhir el-Bağdâdî, el-Îżâḥ ʿan uṣûli ṣınâʿati’l-mesâḥ (Tahran 1346 hş.); Ahmed el-Gazzâlî, Künûzü’l-esrâr ve Rumûzü’l-aḥrâr (Tahran 1347 hş.). Gülçîn-i Meânî ayrıca dergilerde birçok risâle neşretmiştir (listesi için bk. Behrûz Eymânî, Kitâb-ı Mâh-ı Külliyyât, sy. 63, s. 23-25). Katalog: Fihrist-i Mecmûʿa-yı ḫaṭṭ-ı Kitâbḫâne-i Meclis (Tahran 1346 hş.); Fihrist-i Kütüb-i Ḫaṭṭî-yi Kitâbḫâne-i Âsitân-ı Ḳuds-i Rażavî (VII. cilt, Meşhed 1346 hş.; VIII. cilt, Meşhed 1350 hş.; IX. cilt, Meşhed 1372 hş.). Râhnümâ-yı Gencîne-i Ḳurʾân (Meşhed 1347 hş.) (Âsitân-ı Kuds-i Razavî’deki Kur’an yazmaları katalogudur); Fihrist-i Ḳısmetî ez Kütüb-i Ḫaṭṭî-i Kitâbḫâne-i Merḥûm ʿAbdülḥüseyin Beyât (Tahran 1348 hş.). Gülçîn-i Meânî, Şebüsterî’nin Gülşen-i Râz’ının şerhleriyle ilgili bir bibliyografya da hazırlamış (“Gülşen-i Râz u Şürûḥ-i Muḫtelif-i Ân”, Nüsḫahâ-yi Ḫaṭṭî, sy. 4, 1344 hş./1965, s. 53-124), birçok dergide yayımlanmış çok sayıda makale kaleme almıştır (geniş bir liste için bk. Behrûz Eymânî, Kitâb-ı Mâh-ı Külliyyât, sy. 63, s. 23-33).

BİBLİYOGRAFYA
Ahmed Gülçîn-i Meânî, Dîvân-ı Gülçîn, Tahran 1362 hş., s. 3-18; a.mlf., “Zindegînâme-i Ḫûd Nevişt-i Üstâd Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Peyâm-ı Bahâristân, sy. 48, Tahran 1384 hş., s. 31-35; Abdürrefî‘ Hakīkat, Ferheng-i Şâʿirân-ı Zebân-ı Fârsî, Tahran 1368 hş., s. 485-486; M. Bâkır Bürkaî, Süḫanverân-ı Nâmî-yi Muʿâṣır-ı Îrân, Kum 1373 hş., V, 3053-3059; Behrûz Eymânî, “Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî, Ḫudâvend-i Meʿânî”, Âyîne-i Mîrâs̱, sy. 9, Tahran 1379 hş., s. 67-81; a.mlf., “Aḥvâl ve Âs̱âr-ı Üstâd Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Kitâb-ı Mâh-ı Külliyyât, sy. 63, Tahran 1382 hş., s. 20-33; a.mlf., “Yâdî ez Üstâd Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Peyâm-ı Bahâristân, sy. 24, Tahran 1382 hş., s. 33-38; Îrec Efşâr, “Yâd: Nâmehâ-yi Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Âyîne-i Mîrâs̱, sy. 13, Tahran 1380 hş., s. 47-53; a.mlf., “Golčin Maʿānī, Aḥmad”, EIr., XI, 67-68; Pervîn Gülçîn-i Meânî, “Dû Ġazel Çâb Neşode be Yâd-ı Sevvomîn-i Sâl-ı Ḫâmûşî-yi Üstâd Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Buḫârâ, sy. 28, Tahran 1381 hş., s. 165-168; a.mlf., “Ceng-i Meʿânî: Pîşgüftâr-ı Tedvîn: Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Żamîme-i Âyîne-i Mîrâs̱, sy. 7, Tahran 1385 hş., s. 1-27; Seyyid Ahmed Alevî, “Seyrî der Maḳālât-ı Üstâd Aḥmed Gülçîn-i Meʿânî”, Peyâm-ı Bahâristân, sy. 24, Tahran 1382 hş., s. 39-40; Mahmûd Sâdıkzâde, “Berresî Kârbord-ı Envâʿi Tekrâr der Eşʿâr-ı Gülçîn-i Meʿânî”, Taḥḳīḳāt-ı Taʿlîmî ve Ġınâ-yi Zebân ve Edeb-i Fârsî, sy. 9, Bûşehr 1390 hş., s. 61-84.