AHMED İZZET el-A‘ZAMÎ

Bağdat’ta doğdu. İlk ve orta öğrenimini orada yaptı. Yüksek öğrenimini İstanbul’da tamamladı. Mekteb-i Hukuk’taki öğrenciliği sırasında, 1909’da kurulup 1915’te kapatılan el-Münteda’l-edebî adlı cemiyetin faal üyeleri arasında yer aldı. Osmanlı Devleti’nin çeşitli eyaletlerinden yüksek öğrenim için İstanbul’a gelen Arap öğrencilere eğitim ve kültür hizmetleri sunmak gayesiyle Beyrutlu Abdülkerîm el-Halîl’in başkanlığında kurulan bu cemiyet, daha çok siyasî faaliyetlerde bulunuyordu. Ahmed İzzet burada fiilen çalıştı ve cemiyetin yayımladığı el-Münteda’l-edebî adlı derginin müdürlük ve yazarlığını yaptı. Ayrıca, Mısır’da basılıp gizlice İstanbul’a gönderilen ve Arap gençlerini Türkler’e karşı tahrik eden beyannâmeleri de kendi çıkardığı Lisânü’l-ʿArab dergisi ile birlikte gizlice dağıttı. Arap milliyetçiliğini teşvik eden konferanslar düzenledi ve Reşîd Rızâ gibi bazı kimselerin bu konferanslarda konuşmalarını sağladı. Hama mebusu olarak Meclis-i Meb‘ûsan’da bulunan ve Arap bağımsızlık hareketinin önde gelen liderlerinden olan Abdülhamîd ez-Zehrâvî’nin yardım ve teşvikleriyle hareket eden Ahmed İzzet, 1914’te I. Dünya Savaşı çıkınca tevkif edildi. Daha sonra Bağdat’a yerleşti, orada da el-Maʿraż adlı bir dergi yayımladı. İki defa Irak Millet Meclisi’ne seçildi. Bağdat’ta öldü.

Osmanlı Devleti’ne karşı başlatılan Arap milliyetçilik hareketlerini, bu amaçla kurulan cemiyetleri ve bunların faaliyetlerini el-Ḳażıyyetü’l-ʿArabiyye esbâbühâ ve teṭavvürühâ ve netâʾicühâ (Bağdat 1932, I-VI) adlı eserinde geniş ve ayrıntılı olarak anlatan Ahmed İzzet’in Faṣlü’l-każâʾ fi’l-farḳ beyne’ḍ-ḍâd ve’ẓ-ẓâʾ adlı basılmış bir eseri daha vardır.

BİBLİYOGRAFYA

Âliye Dîvân-ı Harb-i Örfîsinde Tedkīk Olunan Mesele-i Siyâsiyye Hakkında Îzâhât, İstanbul 1332, s. 5-16.

Ziriklî, el-Aʿlâm, I, 163.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, I, 312.

Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, İstanbul 1984, I, 608.

Taj el-Sir Ahmet Harran, “The Young Turks and the Arabs the Role of Arab Societies in the Turkish-Arab Relations in the Period 1908-1914”, Türk Arap İlişkileri: Geçmişte, Bugün ve Gelecekte: I. Uluslararası Konferansı Bildirileri, 18-22 Haziran 1979 Ankara, Ankara, ts., s. 182, 184, 188-197.