AHMED MÂHİR EFENDİ, Ballıklızâde

Babası Seyyid Hâfız Mehmed Said, dedesi Hâfız Mehmed Nûreddin’dir. Bağlı bulunduğu aile aslen Kastamonulu olup Ballıklıefendizâde lakabıyla tanınmıştır. Ahmed Mâhir şeyh ve âlim Ahmed Hicâbî’den icâzet aldı (1300/1882-83). Kendisi de ders okutarak birçok talebeye icâzet verdi. 1901’de İstanbul’a gitti. Abdurrahman Paşa’nın himayesinde istînaf mahkemesi üyeliği ve çeşitli yerlerde hâkimlik yaptı. Bir süre Şûrâ-yı Evkaf başkanlığında bulundu. 1908’den itibaren siyasî hayata geçerek Meclis-i Meb‘ûsan’da yedi yıl, Büyük Millet Meclisi ikinci devresinde de iki yıl milletvekilliği yaptı. Meclis-i Meb‘ûsan’da bulunduğu sırada geçici reislik ve birinci reis vekilliği gibi görevlerde bulundu. Emekli olduktan sonra şehremaneti müşavirliğine tayin edildi. Dârülfünun İlâhiyat Fakültesi’nde ve Medresetü’l-vâizîn’de on üç yıl tefsir ve kelâm okuttu. İstanbul pâyesini, ikinci rütbe Mecîdî ve üçüncü rütbe Osmânî nişanlarını aldı. Ayrıca Sultan Reşad tarafından kıymetli bir kürk, ferace, çok değerli bir tesbih ve iki adet saatle ödüllendirildi. Görevli olarak Medîne-i Münevvere’ye ve Rumeli’ye seyahatler yaptı. 4 Eylül 1922’de Kastamonu’da vefat etti.

Eserleri. 1. el-Muhkem fî şerhi’l-Hikem. En hacimli eseri olup İbn Atâullah el-İskenderî’ye ait el-Ḥikemü’l-ʿAṭâʾiyye’nin şerhidir. Asıl eserde bulunan 321 hikmet, Arapça asılları ve tercümeleri verildikten sonra oldukça geniş bir şekilde açıklanmıştır. Bu açıklamalar tasavvufî, dinî remizler ve tabirler bakımından çok zengindir. Eser iki cilt halinde basılmıştır (İstanbul 1323, 628 sayfa).

2. Hutbe Mecmuası. Türkçe bir mukaddimeden sonra yetmiş iki Arapça hutbeden meydana gelen eserin (İstanbul 1316, 87 sayfa) bir yazma nüshası Millî Kütüphane’dedir (06 Mil A 4987, 48 varak).

3. el-Fâtiha fî tefsîri’l-Fâtiha. Müellifin tefsir dersi notlarından ibaret olup basılmıştır (İstanbul 1331, 69 sayfa).

4. Mu‘cizât-ı Kur’âniyye. Kitabın birinci kısmı, yazarın 1324-1325 (1908-1909) yıllarında gazetelerde yayımlanmış makalelerinden meydana gelmiş olup basılmıştır (İstanbul 1328, 280 sayfa). Aziz Demircioğlu’nun özel kütüphanesinde bulunan müellif hattıyla 278 sayfa olan ikinci kısmı ise henüz basılmamıştır.

5. Hâtırat. Günlük hâtıralarını yazdığı doksan üç yapraklık bir eser olup torunu Ali Binkaya’nın özel kütüphanesinde mevcuttur.

Ahmed Mâhir Efendi kendi döneminde üslûbunun güzelliği ve hitabetteki üstün başarısıyla dikkati çekmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

Abdulkerim Abdulkadiroğlu, “Ahmed Mahir Efendi’nin İstanbul Hayatı, Verdiği İcazetler ve Üç Eseri ile Elyazısı Hatırat’ı Üzerine Notlar”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Sempozyumu (19-21 Ekim 1988), Ankara 1989, s. 71-82.

Tahsin Önemli, “Ahmed Mahir Efendi’nin Hikemiyat Şerhi”, a.e., s. 83-89.