ALİ BÂŞ HANBE

Türk asıllı bir ailedendir. Tunus’ta Zeytûne Üniversitesi’nde öğrenim gördükten sonra Paris’te hukuk tahsilini tamamladı ve avukat olarak yurduna döndü. Tunus’ta Fransız hâkimiyetine karşı halkın uyandırılması için, Jön Türkler’den ilham alarak 1906’da Tunusü’l-fetât (Genç Tunus) hareketini başlattı. Fransız emperyalizmine karşı mücadele hareketinin öncüsü olan Ali Bâş Hanbe, bu gayesini gerçekleştirebilmek için arkadaşları ile birlikte Le Tunisien adıyla haftalık bir gazete çıkardı (1907). 1909’da Arapça olarak da çıkmaya başlayan bu gazete ile Tunuslular’ın meşrû haklarını savunmayı ve hür fikirleri yaymayı gaye edindi; böylece Kuzey Afrika’yı birleştirmeye çalıştı. 1911’de İtalyanlar’ın Trablusgarp’ı işgallerine karşı Tunuslular’ı mücadeleye sevkettiğinden Fransızlar tarafından tutuklandı ve daha sonra sürgün edildi. Bir süre sonra İstanbul’a giderek bazı idarî görevler aldı. 1916’da Hariciye Nezâreti’nde çalıştı ve sadâret müsteşarlığına kadar yükseldi. İstanbul’da bulunduğu sırada da memleketindeki kurtuluş hareketleriyle ilgisini sürdürdü. Ekim 1918’de İstanbul’da öldü.

BİBLİYOGRAFYA

Le Tunisien, sy. 172, Tunus 1911.

Mohammed Bach-Hamba, La Justice Tunisienne: Organisation et Fonctionnement actuels Projets de Reorganisation, Genève 1917.

Ziriklî, el-Aʿlâm, V, 72.

Abdel Kebir Darghouth, Du Pacha à son descendant, Tunus 1977, s. 52-69.

A. H. Green, The Tunisian Ulema 1873-1915, Leiden 1978, s. 199-200, 208, 216-217.

Sâdık ez-Zemerlî, Aʿlâm Tûnisiyyûn (trc. Hamâdî es-Sâhilî), Beyrut 1986, s. 141-158.

K. J. Perkins, Tunisia, Colorado 1986, s. 93-94.

Jamil M. Abu’n-Nasr, A History of the Maghrib in the Islamic Period, Cambridge 1987, s. 296-297, 355.